معاملات بازار آتی به طور فیزیکی

جزئیات معاملات آتی سکه

تسنیم/ قرارداد آتی، توافق نامه‌ای مبنی بر خرید و فروش یک دارایی در زمان معین در آینده و باقیمت مشخص است. به عبارت دیگر در بازار آتی، خرید و فروش دارایی پایه قرارداد براساس توافق نامه‌ای که به قرارداد استاندارد تبدیل شده است، صورت می‌گیرد که در آن به دارایی با مشخصات خاصی اشاره می‌شود.

در بازارهای آتی الزامی نیست که کالا یا دارایی به طور فیزیکی رد و بدل شود و برخلاف بازارهای نقدی، انتقال مالکیت فوری دارایی مطرح نمی‌شود. بنابراین در این بازارها بدون در نظر گرفتن این که فرد مالک دارایی باشد یا نباشد، قراردادها قابل خرید و فروش هستند.

علاوه بر این برخلاف بازارهای نقد که پشتوانه آن تحویل دارایی است، بازارهای معاملات آتی مبتنی بر تسویه معاملات بازار آتی به طور فیزیکی نقدی است و یکی از اهداف آن، خرید و فروش دارایی در آینده است.

همچنین در توضیح مفهوم وجه تضمین اولیه در قرارداد آتی سکه طلا باید گفت به منظور اطمینان از انجام تعهدات، هر یک از طرفین معامله درصدی از ارزش قرارداد را به عنوان "وجه تضمین اولیه" نزد کارگزار سپرده می‌کنند که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل می‌شود. مبلغ وجه تضمین اولیه متغیر و از طریق بورس کالا تعیین و اعلام می‌گردد.

بنابراین با کاهش قیمت‌ها، از حساب سپرده خریدار کسر و به حساب سپرده فروشنده افزوده می‌شود و بالعکس. علاوه بر این عملیات بروزرسانی حساب‌ها در پایان هر روز معاملاتی توسط اتاق پایاپای انجام می‌گیرد. همواره باید در حساب سپرده سرمایه‌گذار مبلغی تحت عنوان "حداقل وجه تضمین" که معمولاً 60 درصد وجه تضمین اولیه است، موجود باشد. چنانچه سپرده سرمایه‌گذار از حداقل وجه تضمین کمتر شود اصطلاحاً call margin شده و ایشان ملزم به واریز وجه تا سطح وجه تضمین اولیه و یا بستن موقعیت خواهد بود. مبلغ واریزی "سپرده جبرانی" نامیده می‌شود.

همچنین در صورتی‌که سپرده جبرانی واریز نگردد، کارگزاری اقدام به بستن موقعیت سرمایه‌گذار و جبران ضرر و زیان خود نموده و بقیه وجوه را به حساب وی واریز می‌نماید. در صورتی‌که امکان بستن موقعیت در ساعات عادی معاملات نباشد، معاملات وارد بازار جبرانی می‌گردد.

معاملات بازار آتی به طور فیزیکی

تمامی قرارداد های آتی سبد سهام دارای تاریخ سررسید می باشند و تاریخي است كه پس از آن، قرارداد آتي منقضي ميشود.

زمانی که سرمایه گذاران دارای موقعیت های قرارداد می باشند دو حالت به وجود می آِید :

1- بستن موقعیت خود از طریق اخذ موقعیت مقابل قرارداد با توجه به دلایلی از جمله تغییر پیش بینی های سرمایه گذار

2- موقعیت باز و اعمال قرارداد از طریق تسویه نقدی و یا فیزیکی

تسویه نقدی

در این نوع تسویه قیمت مبنای دارای پایه در زمان تسویه نقدی ملاک تسویه است .

اعمال تسویه نقدی منوط به موافقت هر دوطرف قرارداد یعنی خریدار و فروشنده می باشد .درصورتی که در مشخصات قرارداد امکان تسویه کسری از قرارداد به صورت نقدی وجود داشته باشد ، ممکن است مقداری از قرارداد مربوطه به صورت نقدی تسویه شود و مابقی آن تسویه فیزیکی خواهد شد.

مبلغی که به حساب مشتری منظور می شود اختلاف قیمت موجود در قرارداد و قیمت شاخص در روز تسویه نقدی بر اساس تعداد قرارداد است .در این نوع تسویه دارایی به صورت فیزیکی به پرتفوی مشتری (خریدار ) اضافه نخواهد شد و هم چنین از دارایی فروشنده نیز کسر نمی شود .

تسویه فیزیکی

تسویه فیزیکی برای فروشنده مستلزم وجود دارایی پایه در پرتفوی شخص می باشد. در صورتی که شخص فاقد دارایی مربوطه باشد تسویه به صورت نقدی انجام خواهد شد.انجام این نوع تسویه برای خریدار مستلزم تامین ارزش بازار قرارداد آتی به علاوه هزینه های تسویه نهایی است و در صورتی که خریدار وجه کافی را دارا نباشد تمامی مسئولیت با کارگزاری است. در این مدل تسویه دارایی مذکور از پرتفوی فروشنده کسر و به پرتفوی خریدار اضافه می شود.

قرارداد آتی سکه

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.(توضیحات بیشتر در ادامه مطالب )

تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال 1848 در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند؛ یعنی گندم بدهند و پول آن ‌را دریافت کنند. به ‌تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی را پایه ‌ریزی کردند بدین معنی که تولیدکننده موافقت کند که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد.در این راستا کشاورز از قبل می‌داند که وجه خود را دریافت می‌کند و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می‌شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است . این نوع قراردادها به سرعت رایج شد و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند.اگر دلالی احساس می‌کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می‌فروخت. مشابه آن نیز، تولید کننده که قصد عدم ‌تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می‌کرد. قیمت قرارداد بستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت. این قراردادها با اندکی تغییرات به سرعت به ابزاری حمایتی برای طرفین معامله که بازار بر خلاف نظر آنها حرکت می‌کرد، تبدیل شد. مثلاً در شرایط بد آب و هوا، افرادی که قرارداد فروش گندم منعقد کرده‌اند، علاقه‌مند هستند، قراردادهای ارزشمند خود را به ‌دلیل کاهش عرضه گندم، نگه‌ دارند، برخلاف آن، چنانچه تولید مازاد بر تقاضا باشد، ارزش قراردادهای فروش نیز کاهش می‌یابد . به‌علاوه، این وضعیت معامله‌گرانی را که قصد خرید و فروش گندم را نداشته و صرفاً به‌عنوان پذیرش ریسک قیمت گندم و تحصیل سود وارد معامله شده‌اند را نیز ترغیب می‌کند.در نتیجه معامله در قراردادهای آتی حالتی بسیار سودمند در سرمایه‌گذاری داشته و باعث ورود کالاهای دیگر به بازار آتی می‌شود و زمینه‌ای را ایجاد می‌کند که شکل قراردادهای آتی منظم و قانونمند می‌شوند و به‌دنبال آن بورس CBOT در سال 1848 در آمریکا شکل گرفت. بنابراین به‌طور اساسی و زیربنایی محلی عمومی برای خریداران و فروشندگان ایجاد شد تا برای قراردادهای سلف و آینده خود مذاکره کنند .

تاریخچه قرارداد آتی سکه در ایران

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره) ) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.

قرار داد آتی چیست؟ (فیوچر )
در بازار مالی، قرارداد آتی قراردادی است که همه اطلاعاتی که یک معامله که برای عادلانه بودن نیاز دارد در آن قید شده است. قراردادی برای خرید یا فروش یک کالای مشخص با تاریخ تحویل در زمانی مشخص و قیمت آن کالا در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده مشخص شده و در بورس آتی (بازار مالی) معامله می گردد . این قرارداد در این بازار زمان تحویل کالا دارد که سرسید قرارداد (delivery date) یا زمان تسویه حساب نهایی (final settlement date) نامیده می معاملات بازار آتی به طور فیزیکی شود و در صورتی که خریدار (یا فروشنده) این قرارداد تصمیم بگیرد تا کالای مورد نظر را به طور فیزیکی تحویل بگیرد (تحویل دهد ) این امر در تاریخ سررسید قرارداد الزامی بوده و این مطلب مهم معامله قرارداد آتی را قانونی و از نظر مذهبی هم مجاز می کند. این امر در ایران هم مثل سایر نقاط جهان صحیح است . لازم به ذکر است که به همین دلیل (حقیقی و لازم الاجرا بودن این معامله ) قرارداد آتی دارای پشتوانه اجرائی است و می توان خود این قرارداد را مثل یک سفته تا قبل از سررسید آن (دقیق تر بگوئیم تا قبل از غیر قابل انتقال شدن) خرید و فروش کرد . چون ارزش این قرارداد مستقیما به ارزش کالائی که این قرارداد تحویل می دهد (تحویل می گیرد) وابسته است وقتی آنرا می خرید پس از بالا رفتن ارزش آن کالا می توانید قرارداد را فروخته و از سود خود استفاده ببرید. در صورتی که پیش بینی شما اینست که قیمت کالای مورد نظر در آینده (پس از چند ماه یا چند روز یا چند ساعت) تنزل خواهد داشت می توانید ابتدا این قرارداد را بفروشید وپس از نزول قیمت بخرید و از سود این اختلاف قیمت بهره ببرید. چون این قرارداد در یک بازار مالی (بورس آتی) معامله می شود عملا طرف فیزیکی تمام معاملات اتاق پایاپای آن بورس است معاملات بازار آتی به طور فیزیکی و وقتی شما مثلا یک کیلو طلا را یک بار فروخته وقبل از تاریخ تحویل یک بار خریده باشید دیگر تعهدی برای تحویل دادن (تحویل گرفتن) آن کالا به هیچ کس ندارید . دقت کنید که هر گاه شخصی یک قرارداد را می خرد حتما شخص دیگری آنرا فروخته است و اتاق پایاپای بورس صرفا ضمانت جابجائی این مبالغ بین طرف سود برده و طرف متضرر را به عهده دارد و خود بورس یا کارگزار آن سود و یا زیانی در این معامله ندارند. بورس این ضمانت را از طریق کارگزار اجرائی می کند. کارگزار خریدار از یکسو و کارگزار فروشنده از سوی دیگر از این اشخاص که طرفین قرارداد هستند ودیعه ای دریافت کرده و آنرا به حساب بانکی اتاق پایاپای واریز می کند و تا پایان نظارت دارند که ضرر طرف متضرر از ودیعه او بیشتر نشده و قرارداد همیشه ضمانت اجرائی خود را با قدرت تمام حفظ کند. بابت این خدمات که منجر به ایجاد یک سیستم کاملا ً قانونی و قابل اعتماد برای معامله گران می شود کارگزار یک کارمزد کوچک (کمتر از یک درصد ارزش معامله) از مشتری خود دریافت می کند و بخشی از آن را به شرکت بورس یا همان بازار می پردازد . قیمتی که در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده توافق می شود متضمن قیمت تحویل آن کالا در روز تحویل است و به قیمت تسویه (settlement price) معروف می باشد . یک قرارداد آتی برای هر دو طرف خریدار و فروشنده ایجاد تعهد می کند و با قرارداد اختیار که برای خریدار فقط ایجاد یک حق و برای فروشنده ایجاد تعهد می کند از این لحاظ متفاوت است. به عبارت دیگر خریدار یک قرارداد اختیار ممکن است به قرارداد عمل نماید یا از آن صرفنظر کند ولی دوطرف یک قرارداد آتی ملزم به اجرای قرارداد در زمان تسویه هستند. فروشندگان، کالای مورد نظر را به خریداران تحویل می دهند یا اگر این معامله در بازار آتی "تسویه نقدی " (cash-settled) داشته باشد این پول از حساب معامله گر متضرر به حساب آنکه سود برده منتقل می گردد. برای خروج از الزام تعهد قبل از زمان معاملات بازار آتی به طور فیزیکی تسویه، خریدار یک قرارداد آتی بایستی موقعیت خود را با فروش همان قرارداد و فروشنده باخرید آن خنثی کرده و به شکل قطعی به تعهد خود پایان دهد .

معاملات آتی معاملات بازار آتی به طور فیزیکی سکه در بورس کالا، محدود شد |گواهی سکه به جای سکه فیزیکی

معاملات آتی سکه در بورس کالا از امروز(یکشنبه) پس از نوسان های شدید بهای سکه در بازار آتی و بازار نقد، محدود شد.

با توجه به نوسان شدید قیمت سکه در بازار آتی و بازار نقد که تحت تاثیر رشد قیمت دلار رخ داده است، بورس کالا با هدف کاستن از شدت رشد قیمت ها، محدودیت هایی را برای معاملات در نظر گرفته است.
قیمت سکه دیروز در بازار آتی برای تحویل دی ماه به حدود سه میلیون و 200 هزار تومان رسید و نرخ معاملات سکه نقدی نیز به 2 میلیون و 700 هزار تومان افزایش یافت.

** توقف خرید آتی سکه
براساس اطلاعیه بورس کالا، از امروز (یکشنبه) تا اطلاع ثانوی، اخذ موقعیت تعهدی خرید فزاینده در قراردادهای آتی سکه طلا برای فعالان بازار مقدور نیست.
بر این اساس، خرید در معاملات آتی سکه تا اطلاع ثانوی متوقف می شود و فعالان این معاملات بازار آتی به طور فیزیکی بازار نمی توانند درخواست خرید جدیدی را در سامانه معاملات ثبت کنند.

** توقف صدور کد برای متقاضیان جدید بازار آتی
دیروز نیز صدور کدهای جدید معاملاتی برای متقاضیان بازار آتی متوقف شده بود.
همچنین بر اساس اطلاعیه دیگری، بورس کالا برای محدود کردن نوسان قیمت ها در بازار آتی سکه، وجه تضمین اولیه قراردادهای آتی سکه را 2 میلیون و 750 هزار تومان افزایش داد.
بر این اساس، از فردا (دوشنبه چهارم تیرماه) وجه تضمین اولیه قرارداد آتی سکه طلا با توجه به افزایش قیمت تسویه روزانه قراردادهای این بازار، پنج میلیون و 400 هزار تومان خواهد شد که در مجموع (وجه تضمین اولیه + وجه تضمین اضافی) در مجموع به هفت میلیون و 250 هزار تومان افزایش می یابد.

** بانک مرکزی علاقمند جایگزینی گواهی سکه به جای سکه فیزیکی
در آستانه دومین دور عرضه سکه های پیش فروش شده، جلسه هماهنگی بانک مرکزی با بورس کالای ایران و کارگزاری بانک ملی ایران برگزار شد.
در این نشست، مقرر شد در اسرع وقت نسبت به راه اندازی سامانه‌ای برای تبادل و معامله اوراق پیش فروش حاوی جزییات اجرای طرح و نقش فروشنده، خریدار، بورس، بانک مرکزی و . اقدام شود.
همچنین در زمینه اطلاع رسانی دقیق در مورد عرضه سکه و چگونگی تبدیل آن به گواهی سکه، مقرر شد اطلاعات لازم از سوی بانک مرکزی و بورس در اختیار مردم و ذی نفعان قرار گیرد.
کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی نیز در این نشست گفت: اکنون مولفه های مختلف بر انتظارات عمومی و قیمت سکه تاثیر گذاشته اند و برآیند نیروها به گونه ای بوده که سکه در بازار آتی و جاری، با قیمت بالاتری روبه رو کرده است.
وی همچنین افزایش قیمت سکه را متاثر از افزایش جهانی قیمت طلا، افزایش نرخ برابری دلار و سایر اتفاقات و انتظاراتی تاثیر گذار دانست وخاطرنشان ساخت: باید هر چه سریعتر اقدامات اجرایی در این زمینه آغاز شود. در کنار آن بانکها و کارگزاران عرضه سکه مشخص شده و اطلاع رسانی لازم برای مردم و خریداران سکه انجام شود.

آغاز معاملات قراردادهای آتی صندوق طلا در بورس از هفته آینده

تهران- ایرنا- قراردادهای آتی برپایه واحدهای صندوق طلا از هفته آینده در بورس کالا راه‌اندازی می‌شود که علاوه بر جذب سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاران جدید به این حوزه، موجب افزایش نقدشوندگی معاملات طلا و افزایش عمق معاملات گواهی سپرده و صندوق های طلا می‌شود.

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، سکه طلا، دارایی محبوب فعالان بازار آتی بورس کالا که ۱۰ سال هر روز روی تابلوی معاملات می رفت و به جرات می توان گفت ابزار مالی جذاب بازار سرمایه بود، از شهریور سال ۹۷ به دلیل التهابات بازار نقدی طلا به طور موقت متوقف شد، پس از چند سال توقف قرار است این دارایی پایه با شکلی دیگر از شنبه بار دیگر روی تابلوی بازار آتی برود.

برخی کارشناسان در خصوص ورود طلا به بازار آتی بورس کالا از تعبیر «بازگشت طلا به خانه» یاد می کنند، چراکه افراد زیادی در بین سال های ۸۷ تا ۹۷ هر روز به مبادله این فلز ارزشمند در قراردادهای آتی مشغول بودند.

افزایش نقدشوندگی معاملات طلا

در این زمینه «احمد بیات»، کارشناس بازار سرمایه امروز (چهارشنبه) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا اظهار داشت: طلا در نقاط مختلف جهان و از جمله ایران به عنوان یک دارایی امن و جذاب مورد توجه عموم و سرمایه گذاران است و این فلز ارزشمند همواره در سبد سرمایه گذاری ها قرار دارد.

وی افزود: این دارایی امن، زمانی که در قالب یک ابزار معاملاتی جذابی مانند قراردادهای آتی امکان معامله پیدا می‌کند، افراد زیادی را به سرمایه گذاری در این حوزه علاقه مند و جذب می کند که همه تجربه های قبلی در دنیا و کشورمان نیز بیانگر جذابیت بالای ورود طلا به ابزارهای مالی است.

بیات خاطرنشان کرد: بورس کالا معاملات قراردادهای آتی سکه طلا را در سال های گذشته تجربه کرده و اکنون نیز گواهی سپرده سکه طلا و صندوق سرمایه گذاری طلا در این بورس در حال معامله است.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: در این میان از شنبه آینده، قراردادهای آتی برپایه واحدهای صندوق طلا راه اندازی می شود که علاوه بر جذب سرمایه ها و سرمایه گذاران جدید به این حوزه، موجب افزایش نقدشوندگی معاملات طلا و افزایش عمق معاملات گواهی سپرده و صندوق های طلا می شود؛ می توان گفت طلا از شنبه با استقبال سرمایه گذاران با تغییر چهره به خانه خود برمی گردد.

آتی، بازاری دو طرفه

وی از جمله مزایای معاملات آتی واحدهای صندوق طلا را بهره گیری از مزایای قراردادهای آتی شامل نقدشوندگی بالا، استفاده از اهرم مالی، پوشش ریسک و هزینه اندک معامله برشمرد و خاطرنشان کرد: از سوی دیگر دو طرفه بودن این گونه قراردادها به عنوان یکی دیگر از مزایا و ویژگی های این ابزار تلقی می شود به طوریکه سرمایه گذاران هم در روند صعودی و هم در روند کاهشی امکان کسب سود را از معاملات آتی دارند.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: این ابزار می تواند فعالان بازار را ترغیب کند که اگر قصد سرمایه گذاری در حوزه طلا یا سکه طلا را دارند به جای خرید فیزیکی و حضور مستقیم در این بازارها به صورت غیر مستقیم و از طریق صندوق های سرمایه گذاری که در حال حاضر وجود دارد و همینطور ابزار معاملات آتی روی این صندوق ها اقدام کنند و از مزیت های آن بهره مند شوند.

نیازی به پرداخت کل وجه نیست

وی تصریح کرد: حضور مستقیم در بازار طلا و سکه به معنای پرداخت کل مبلغ و ارزش قرارداد به صورت یکجا است درحالی که بازار آتی این ویژگی را دارد که تنها بخشی از مبلغ به عنوان وجه تضمین پرداخت می گردد و معامله گران می توانند از اهرم مالی این ابزار استفاده کنند. ضمن اینکه این بازار همانگونه که ذکر شد ویژگی دو طرفه بودن را دارد و اگر سرمایه گذار روند نزولی را تحلیل کند می تواند با گرفتن موقعیت فروش در بازار آتی از بازار سود ببرد و در آینده که قیمت ها کاهشی شد با بستن موقعیت، سود را شناسایی کرده و از بازار خارج شود.

بیات با بیان اینکه بازار آتی واحدهای صندوق طلا جذاب است و می تواند افراد و سرمایه گذاران زیادی را به خود جذب کند، گفت: در دو سال اخیر بازار سرمایه به لحاظ تعداد افراد خیلی گسترده شده و عموم مردم با بازار سرمایه از طریق بازار سهام آشنا شده اند و راه اندازی قرارداد آتی صندوق های طلا فرصت خوبی است که اگر فردی قصد سرمایه گذاری در حوزه طلا را هم داشته باشد به جای حضور مستقیم در بازار، از طریق معرفی این ابزارها و در قالب غیر مستقیم به بازار ورود کرده و سرمایه گذاری نماید و از مزایای آن بهره مند شوند.

به گزارش ایرنا، بورس معاملات بازار آتی به طور فیزیکی کالا در جهت متنوع‌سازی ابزارهای مشتقه برای فعالان بازارهای مالی، زیرساخت معاملات قراردادهای آتی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق پشتوانه طلا را تکمیل کرده که معاملات این ابزار از ابتدای هفته آینده آغاز می‌شود.

گواهی سپرده سکه‌ طلا، ابزاری است که طی آن اشخاص، دارایی سکه طلای خود را با اطمینان نزد خزانه بانک‌ها امانت گذاشته و می‌توانند آن را در بستر بازار سرمایه در بازار پیوسته‌ای که در بورس کالای ایران فراهم شده مورد معامله قرار دهند.

همچنین صندوق سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا نیز ابزار مهم دیگر سرمایه‌گذاری در بازار طلا است که توسط بورس کالا برای فعالان بازار سرمایه معرفی و اجرایی شده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا، وجوه سرمایه‌گذاران را در گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری کرده و سرمایه‌گذاران از نوسانات بازار طلا منتفع می شوند.