دولت بدترین سهامدار و بازیگر بورس / راه پرداخت از آثار مخرب دخالت دولت در بازار سرمایه گزارش میدهد
علی رمضانیان / امروزه، بورس و بازار سرمایه در دنیا به معنی شفاف‌ترین و مستقل‌ترین بازار تعریف شده که به‌صورت خودبنیاد فعالیت کرده که مدیریت انتقال ریسک، شفافیت بازار، کشف قیمت، ایجاد بازار رقابتی و مهم‌تر از همه جمع‌آوری سرمایه و پس‌اندازهای اندک برای تأمین سرمایه فعالیت‌های اقتصادی از مهم‌ترین کاربردهای آن محسوب میشوند.
اما در بازار سرمایه ایران این موضوع، یعنی استقلال کامل و شفافیت بالا، کمتر قابل ادعاست. مهم‌ترین نهادی که در بازار سرمایه دخالت میکند، نهاد دولت است. دخالت دولت سبب شده بازار به بدترین شکل ممکن دربیاید. به عقیده کارشناسان، نتیجه دخالت‌های دولت، بی‌اعتمادی فعالان بازار، بازدهی پایین، رکود سنگین و خروج سرمایه شد.
این در حالی است که در بازارهای سهام دنیا دخالت دولت در بورس به هر نحوی تقبیح شده و هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد که دولت در بورس دخالت کند، ولی ظاهراً دولت‌مردان ایرانی اعتقادی به این استقلال بورس نداشته و به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در آن دخالت میکنند.قدرت بازیگر بورس در بازار سهام
دولت با بورس چه کرد؟
«همه چیزتان را به بورس بسپارید.» این معروف‌ترین جمله رئیس‌جمهور پیشین ایران بود؛ جمله‌ای که سبب گسیل سرمایه زیادی به بورس شد، اما این جمله، امروزه به یکی از منفی‌ترین و شاید منفورترین جملات در بازار سرمایه ایران تبدیل شده است.
بعد از ترکیدن حباب‌های بورسی و شروع انتقادات، دولت قبل توجه زیادی به اعتراضات نداشت و در نهایت تنها به تغییر رئیس سازمان بورس اقدام کرد. دولت قبل حاضر نبود هیچ حرف خلاف دیدگاه خودش را تحمل کند. شاپور محمدی، رئیس اسبق سازمان بورس که با دخالت دولت و هیجانات کاذبی که توسط دولت در بازار سرمایه ایجاد شده بود، موافق نبود و بعد از گفتن این جمله که «عمق کم بازار سرمایه و ظرف کوچک آن برای سیل خروشان پول‌های ورودی به بورس سبب ایجاد تورم در قیمت نمادهای بورسی خواهد شد»، سریعاً برکنار شد؛ چراکه دولت تصمیم خود را گرفته بود و می‌خواست بازار را به جایی برساند تا نه‌تنها کسری بودجه خود را جبران کند، بلکه به عبارتی تورم را نیز کنترل کند و این جملات به آخرین نظرات شاپور محمدی تحت عنوان رئیس سابق سازمان بورس تبدیل شد؛ اما در هر صورت بازار رشد کرد و تا ۱۹ مردادماه سال گذشته شاخص کل به سقف دو میلیون و ۷۸ هزار واحد رسید و این آخرین نقطه رشد بود.
شاپور محمدی
این ترک‌تازی‌های دولت در بورس ادامه پیدا نکرد و به قولی ماه‌عسل دولت در بورس به پایان رسید و پس از آن ریزش ادامه‌دار و فرسایشی بازار سرمایه شروع شد و تاکنون ادامه دارد.
مهم‌ترین دستاورد دولت در حوزه بورس، بی‌اعتمادی مردم بود. اصرار دولت قبل بر کشاندن مردم به سمت بورس بر کسی پوشیده نیست. مجلس نیز چندین بار در این خصوص تذکر داده است. در جلسه علنی مورخ ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۹ رئیس مجلس در بخشی از صحبت‌های خود اعلام کرد: «نمی‌شود پشت تریبون‌های رسمی از مردم دعوت کرد تا همه‌چیز را به بورس بسپارند و بعد با سوءمدیریت در این بازار به اعتماد مردم ضربه زد و سرمایه آنها را کم‌ارزش کرد.»
در همان دوران بود که وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس به کمیسیون اقتصادی احضار شدند و اعلام شد که در صورتی که سوءمدیریت آنها برای نمایندگان احراز شود، مجلس با آنها قاطعانه برخورد خواهد کرد؛ هرچند مجلس هیچ اقدامی نکرد و ظاهراً موضوع بورس در بده‌بستان‌های مجلس و دولت فراموش شد و تنها بعد از این صحبت‌های رئیس مجلس، حسن قالیباف اصل، رئیس وقت سازمان بورس در همان روز ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۹ از سمت خود استعفا داد؛ استعفایی که حواشی گوناگونی در پی داشت و به قربانی‌کردن وی توسط دولت، برای ساکت‌کردن سهامداران تفسیر شده است؛ چراکه هیچ تحولی در بازار سرمایه رخ نداد.
موضوع، دخالت دولت در بورس است؛ ولا غیر
همه این داستان کوتاه از دو سال گذشته گویای یک مورد خاص است و آن دخالت دولت در بازار سرمایه است. کارشناسان معتقدند دولت برای اینکه بتواند از بازار سرمایه درآمدزایی داشته باشد، دست به چندین اقدامی زد. از فروش سهام دولتی و عرضه اولیه تا فروش اوراق قرضه در بورس از جمله این اقدامات بودند؛ اما این کارها شاید در مقطعی برای دولت سود فراوانی داشت، اما در نهایت سبب شد بازار با رکود شدیدی مواجه شود. در آن دوران یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت دست دلالان را از بازار بورس کوتاه کند، گفت: «دخالت دولت در فروش اوراق قرضه، بازار بورس را به هم ریخته است.»
در جلسه علنی روز سه‌شنبه ۱۸ آبان سال گذشته مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی وضعیت بازار بورس با حضور وزیر اقتصاد، یکی از نمایندگان گفته بود که «سرمایه مردم در بازار بورس دود شد.» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز با اشاره به اینکه در عرضه اولیه‌ها ایراداتی وجود داشت که این ضرر وارده به مردم باید جبران شود، گفت: «این موارد از طریق هیئت داوری در بورس تعیین تکلیف خواهد شد. همچنین دولت نباید به‌صورت دستوری در بازار سرمایه دخالت کند. تا اینجای کار فقط همه حرف زدند.»
بورس؛ عامل کنترل تورم یا تورم‌زا
در دوران اوج‌گیری شاخص کل عدهای از اقتصاددانان طی نامه‌ای مطرح کردند که بورس عامل تورم است. این ادعا که سبب تمسخر اقتصاددانان دیگر و کارشناسان بازار سرمایه شد، دست‌مایه آن شد تا طرفداران دخالت دولت در بورس بگویند که دخالت دولت برای کنترل تورم است. آنها می‌گفتند که برای اینکه نقدینگی را کنترل کنیم، باید آن را به سمت بورس هدایت کنیم.
دولت با عرضه بخشی از سهام خود تحت عنوان «دارا یکم» تلاش کرد نقدینگی بیشتری را در بورس تجمیع کند. این روند تا سال ۱۳۹۹ ادامه پیدا کرد و باعث جذب هرچه بیشتر نقدینگی در بازار سرمایه شد، اما قدرت بازیگر بورس در بازار سهام تورم مهار نشد و همچنان در کانال ۴۰ درصدی باقی ماند.
محمدرضا نجفی منش
در همین رابطه، محمدرضا نجفی منش، رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب‌وکار و رفع موانع تولید اتاق بازرگانی تهران، در همان تاریخ مصاحبه‌ای انجام داد و اعلام کرد: «این بی‌اساس‌ترین حرف اقتصادی است و اگر دولت می‌خواهد تورم را کنترل کند که چنین هدفی ندارد، باید حجم نقدینگی را کنترل کند. متأسفانه روزی دو هزار میلیارد تومان به نقدینگی اضافه می‌شود. اگر هدف واقعی دولت این باشد که جلوی تورم گرفته شود، بایستی جلوی حجم نقدینگی را بگیرد.»
دولت به‌غلط، خود را ولی‌نعمت بازار می‌داند
در بازار سرمایه ایران نزدیک به ۱۰۰۰ شرکت به‌طور مستقیم و غیرمستقیم فعال هستند. اغلب شرکت‌های بزرگ به‌نوعی با دولت پیوند دارند؛ چراکه دولت بعضاً سهامدار این شرکت‌هاست و حتی اگر سهم زیادی از این شرکت‌ها نداشته باشد، اما در امور آنها دخالت میکند؛ مانند بانک‌ها و شرکت‌های خودرویی.
پیام الیاس کردی، کارشناس و فعال بازار سرمایه در این خصوص معتقد است: «باید اصلی را در بازار سرمایه ایران در نظر گرفت و آن اینکه عمده مالکیت بازار سرمایه ایران در اختیار دولت است. اگر قبول کنیم که این شرط اول است، برای هر تغییری در بازار سهام باید دولت را دخیل بدانیم؛ چراکه بر این اساس، اگر اتفاق خوبی برای بازار بیفتد، اولین نهادی که سود می‌برد، دولت است. فرض بر این است که پنج دانگ این بازار در اختیار دولت است و هر تحولی در قدرت بازیگر بورس در بازار سهام بورس به نفع دولت است. به همین دلیل همواره دولت در واگذاری مالکیت خود دچار تردید است».
الیاس‌کردی تأکید کرد: «نکته اصلی این نیست که چرا دولت در بازار فعالیت میکند، بلکه موضوع این است که چرا دولت در کارهای بورس دخالت میکند، چرا در ساختارهای بازار سرمایه دخالت میکند. دولت اگر تصمیم به دخالت در بازار سرمایه دارد، باید به شکلی مثبت و ارتقابخش دخالت کند؛ به‌عنوان مثال ابزارهای معاملاتی را بیشتر کند. در حال حاضر نقدینگی از بازار سرمایه خروج کرده که به‌دلیل منفی‌بودن بازار سرمایه رخ داده است. دولت باید با تصمیمات مثبت بازار را تقویت کند.»
برای برون‌رفت چه باید کرد؟
با توجه به اینکه دولت سهامدار اصلی بورس است، ممکن است توقع قدرت بازیگر بورس در بازار سهام فاصله‌گرفتن دولت از بورس کاری بیهوده باشد، اما برای حل این مشکل چه باید کرد؟
پیام الیاس کردی، کارشناس و فعال بازار سرمایه
الیاس‌کردی در پاسخ به این پرسش که برای برون‌رفت از مشکلات برآمده از دخالت دولت چه باید کرد، گفت: «در اقدام اول باید سازمان بورس ما مستقل‌تر عمل کند. در حال حاضر از رئیس سازمان تا اعضای قدرت بازیگر بورس در بازار سهام شورای عالی بورس را، دولت تعیین میکند و دولت در برخی از جزئی‌ترین مسائل بازار دخالت میکند. در حالی که دولت باید از این کار دست برداشته و بورس باید مستقل‌تر عمل کند. یکی از اقداماتی که در بازار در دوران رکود شدید رخ داده بود، پذیره‌نویسی‌های بزرگ و عرضه اولیه‌های سنگین بود. در حالی که ارزش معاملاتی بورس بسیار پایین بود، اما دولت به سازمان فشار وارد می‌کرد تا این اقدامات انجام شود و توجهی به شرایط بازار نداشت. نکته جالب توجه اینکه دولت در بازار دخالت میکند، اما نفع زیادی نمی‌برد. اگر هدف این بود که مردم در مقطعی نقدینگی را به سمت بورس هدایت کنند، دولت در مقطعی موفق بود، اما اگر تصور شود که دولت به‌دنبال این بود که دارایی در بازار بفروشد، این دیدگاه کمی با اماواگرهایی مواجه بوده و دولت در این کار موفق نبوده‌است.»
دستورات خلق‌الساعه دولت مشکل اصلی است
تا اینجای کار می‌توان گفت، که دولت همیشه در بورس به روش‌های مختلف و به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم دخالت میکند. نوشتن و ابلاغ دستورالعمل‌های مختلف دولت برای شرکت‌ها و بورس، به تخریب بازار سرمایه تبدیل شده است. از وقتی این دخالتها بیشتر شد، بازدهی نیز کاهش یافت.
پرویز خالقی، از کارشناسان ارشد و فعالان بازار سرمایه در خصوص دخالت دولت در بورس معتقد است: «دخالت دولت در نگاه اول قابل تأیید یا تکذیب نیست. در حال حاضر نبود ثبات در قوانینی است که وضع می‌شود. در دستورالعمل‌هایی است که توسط دولت ابلاغ می‌شود، بسیاری از قوانین به‌صورت خلق‌الساعه و بدون کار کارشناسی لازم ابلاغ می‌شود. این اقدامات امنیت سرمایه‌گذاری را زیر سؤال برده است. به‌عنوان مثال موضوعاتی که بر بازار سرمایه تأثیرگذار بوده، نرخ پتروشیمی، نرخ عوارض معدنی‌ها، مالیات، عوارض و غیره است. اینکه هرساله دولت تصمیم می‌گیرد که نرخی را تعیین کند و فرمول واحدی ندارد، از ضعف‌های بزرگ قانون‌گذاری است. در کشورهای دیگر قوانین بر اساس فرمولی واحد تعیین شده و نیازی به اصلاح هرساله نیست؛ چراکه سهامدار بر اساس همین فرمول تصمیم می‌گیرد که دید بلندمدتی در سرمایه‌گذاری خود داشته باشد، اما در ایران سرمایه‌گذار نمی‌داند که در سال آینده چه بر سر این تصمیم‌گیری‌ها می‌آید و چه تغییراتی اتفاق می‌افتد. این بزرگ‌ترین دخالت دولت است.»
چرا دخالت‌های دولت بازدهی بورس را به حداقل رساند
برخی می‌گویند که دولت در گذشته به این شکل در بازار سرمایه دخالت نمی‌کرده و در دولت دوازدهم دخالت دولت به اوج خود رسیده است. بعد از اینکه دولت دوازدهم با مشکل شدید کسری بودجه مواجه شد، رویه قدیم را تغییر داد و در کوچک‌ترین مسائل بورسی دخالت کرد. این موضوع سبب شد بازار روندی فرسایشی به خود گرفته و کمترین بازدهی را نسبت به گذشته داشته باشد.
پرویز خالقی در خصوص افزایش دخالت دولت اظهار کرد: «در ماه‌های اخیر دولت دخالت خود در بورس را افزایش داده است. علت آن ساده است. دولت مشکلات مالی داشته و بورس حیاط‌خلوت اوست. برخی می‌گویند که دولت نباید در بورس دخالت کند، اما باید این واقعیت را دانست که دولت صاحب ۸۰ درصد بورس ایران است و خود را ولی‌نعمت بورس می‌داند. به‌طور عمومی سهامدار اصلی شرکت‌هایی مانند معدنی، پتروشیمی و فلزی دولت است؛ بنابراین بورس در مالکیت دولت است و از آنجایی که دولت بورس‌باز خوبی نیست، هر اقدام او به ضرر بازار بوده و در نهایت بازدهی بازار افت میکند، چراکه دولت تنها به مسائل کوتاه‌مدت فکر کرده و تنها به پر کردن جیب خود می‌اندیشد. در حالی که دولت وظیفه بزرگ‌تری دارد؛ نظارت، فرهنگ‌سازی و اجرای قوانین وظیفه دولت است، اما دولت ایران تنها به فکر درآمدزایی است.»
او افزود: «اتفاقی که این روزها در بازار سرمایه افتاده، این است که ناظر بازار دست به اقداماتی می‌زند که چندان به نفع بازار و سهامدار نیست. ناظر در جایگاه قاضی نشسته و احکام عجیب‌وغریبی را در باز کردن و بستن سهام، در تأیید و ابطال معاملات و غیره اعمال میکند. از طرف دیگر اعتماد بازار به واسطه رفتار دولت قبلی از بین رفته است. سخنان غیرواقعی و حتی بعضاً دروغ و زیان مردم سبب شده اعتماد سهامداران به حداقل برسد. برای برون‌رفت از این مشکلات باید دستگاه نظارت بر بازار سهام قانونمند باشد. باید سازمان بورس مانند دیگر نهاد ناظر مثل بانک مرکزی در هیئت دولت باشد. دولت هم باید دستورالعمل‌های بلندمدت وضع کند تا مردم مجدداً به بازار اعتماد کنند.»
دولت‌ها تنها در حوزه افزایش شفافیت حق دخالت دارند، نه در روند بازار
یکی از موضوعاتی که برای بازار سرمایه بسیار مهم است، شفافیت است. اغلب شرکت‌های بزرگ مایل هستند که در انتشار اطلاعات رفتار غیرواقعی بروز دهند. دولت می‌تواند به جای دخالت در امور جزئی و بی‌ثمر، بیشتر در حوزه نظارت و شفافیت تمرکز کند و مانند تمام کشورهای توسعه‌یافته به اجرای درست قوانین در بازار سرمایه کمک کند.
سعید ابراهیمی، از کارشناسان بازار سرمایه در این مورد معتقد است: «دخالت دولت در بازار سرمایه تنها زمانی توجیه‌‌پذیر است که سبب اجرای درست قوانین و افزایش شفافیت در بازار شده و انتشار اطلاعات شرکت‌ها را مدیریت کرده و بر انتشار اطلاعات نظارت داشته باشد. دخالت دولت در بازار به هر شکل دیگری مانند دخالت در سازوکار و سودآوری شرکت‌ها و همچنین روند بازار، سبب انحراف در بازار می‌شود.»
ابراهیمی در خصوص قیمت‌گذاری و احتمال دخالت دولت در بورس از طریق قیمت‌گذاری‌های دستوری اظهار کرد: «این یکی از بدترین اشکال دخالت دولت در بازار است؛ چراکه قیمت‌گذاری دستوری دولت سود شرکت‌های دولتی را دستکاری میکند و در پی آن، عرضه و تقاضای بازار و تعادل آن را به هم می‌ریزد. پیش‌تر که دخالت دولت کمتر بود، نگاه به بازار سرمایه بلندمدت بود؛ چراکه بازدهی‌ها بر اساس دید بلندمدت سنجیده می‌شد.»
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص این پرسش که چرا عدهای در بازار سرمایه معتقدند که دولت باید در بورس ورود کرده و سبب افزایش شاخص‌های بورسی شود، گفت: «دخالت دولت قدرت بازیگر بورس در بازار سهام قدرت بازیگر بورس در بازار سهام در رشد شاخص‌های بورس در دو سال گذشته سبب شده بسیاری از فعالان بازار سرمایه که اخیراً متضرر شده‌اند، توقع داشته باشند که دولت مجدداً در بازار مداخله کرده و شاخص را رشد دهد. این افراد انتظار دارند صعود شارپی شاخص که در پی دخالت دولت بود، مجدداً تکرار شود. این برداشت مبهم است، درست نیست و حتی برداشت اشتباه از رفتار دولت است. سرمایهگذاران بزرگ بازار و کارشناسان بورس اعتقادی به این‌گونه دخالت‌های دولت ندارند. آنها نمی‌گویند که دولت سهم بخرد و از طرق مختلف به رشد شاخص کمک کنند. آنها می‌گویند که دولت در سودآوری شرکت‌ها دخالت نکند و اجازه دهد که شرکت‌ها بر اساس واقعیت‌های موجود فعالیت کنند. دولت برای مشکلاتی که دارد تلاش میکند با دستکاری در برخی قیمت‌ها خود را از مشکلات رها کند، اما این نتیجه عکس داده و سبب شده بازار روندی مبهم پیدا کند؛ بنابراین دولت باید بر شفافیت نظارت کند، دولت باید در بازارها ثبات ایجاد کند، اما دولت به جای اینکه ثبات ایجاد کند، با تصمیمات خلق‌الساعه بیشترین بی‌نظمی را بر بازارها، به‌خصوص بر بورس تحمیل کرده است.»
ابراهیمی در ادامه عنوان کرد: «دولت باید با این رویه اعتماد را به بورس برگرداند. هنوز نمی‌دانیم نرخ بهره به چه وضعیتی درمی‌آید؟ وضعیت انتشار اوراق در ماه‌های جاری و حتی سال آینده چگونه است؟ هنوز بسیاری از دستورالعمل‌ها شفاف و روشن نیستند. این شرایط برای سرمایه‌گذاری سم مهلکی است؛ چراکه سرمایه‌گذار نمی‌داند که چه تدبیری قدرت بازیگر بورس در بازار سهام برای آینده داشته باشد. نوسانات ارز در ایران به گونه‌ای است که مردم آن را کم‌ریسک می‌دانند. در چنین شرایطی، خرید اتومبیل، طلا و سکه جذابیت بیشتری دارد و تولید اولین قربانی این شرایط است. چرا دولت در خصوص مسائل جزئی خلق‌الساعه تصمیم می‌گیرد، اما برای موضوعات بسیار مهم مبهم رفتار میکند. این رفتار متناقض سبب شده تولید و همچنین بازار سرمایه با سردرگمی مواجه شود. دولت برای کاهش ریسک باید این نواقص را جبران کند.»
بازیگران بورس (هفتگی)| سهم حقیقی و حقوقی های بازار
بازیگران بورس در هفته گدشته چه معاملاتی را پشت سر گذاشتند؟ روایت ها نشان میدهد حقیقی‌های بازار ابتدای بازار را در هفته گذشته آغاز کردند و پایان هفته را هم در دست گرفتند، اما در میانه راه حقوقی‌های هم به کمک بازار آمدند.
به گزارش «دنیای بورس» به نقل از «دنیای اقتصاد»، بورس تهران معاملات دومین هفته آبان‌ماه را در حالی با عقب‌نشینی ۴ کانالی و بازگشت به محدوده ۳۰۵ هزار واحدی به پایان رساند که معامله‌گران خرد سهام برای دومین هفته متوالی در مقام خریدار ظاهر شدند و خالص خرید ۱۴۹ میلیارد تومانی را ثبت کردند. خریدهایی که عمدتا در گروه‌های کوچک و متوسط بورس تهران انجام شد.
جایی که قدرت بهانه‌های مختلفی همچون تجدید ارزیابی، افزایش نرخ و مسائلی از این دست بر تحلیل چیره شده و گروه‌های مذکور را هدف قرار میدهد. در این میان گروه خودرو و ساخت قطعات با خالص تغییر مالکیت ۶۹ میلیارد تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی اصلی‌ترین اولویت بازیگران خرد در سمت خرید بود. در مقابل بانکی‌ها و پتروشیمی‌ها با بیشترین فشار فروش از سوی این دسته از معامله‌گران مواجه شدند. شرایطی که رشد نامتوازن نماگرهای اصلی بازار سهام را نیز در این هفته رقم زد. از این رو در مقابل افت ۴/ ۱ درصد شاخص کل، شاخص هموزن اما افزایشی معادل ۳/ ۱ درصد را تجربه کرد.
- آغاز هفته حقیقی بازار سهام
معاملات روز شنبه بورس تهران با کاهش ۹۳۱ واحدی شاخص کل آغاز شد. در این روز اما حقیقیها به خریدهای خود ادامه دادند و خالص خرید ۴۱میلیارد تومانی را ثبت کردند. جزئیات بیشتر از جابه‌جایی‌های صورت گرفته در بازار نشان میدهد بیشترین خرید ثبت شده از سوی سهامداران حقیقی در نماد ایران ترانسفو بوده که با انتقال مالکیت ۶/ ۲۵ میلیارد تومانی سهام به پرتفوی این گروه از بازیگران همراه شد. در این میان سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی به‌عنوان سهامدار عمده و مالک بیش از ۳۴ درصدی سهام «بترانس» به عرضه ۱۵ میلیون سهم پرداخت.
در ادامه این روند نیز حقیقیها به جمع‌آوری سهام مس شهید باهنر تمایل نشان داده و در نهایت خالص خریدی معادل ۶/ ۷ میلیارد تومان را در این نماد رقم زدند. در این گروه دیگر نمادهای فعال نیز خرید و فروش‌هایی از سوی سهامداران عمده تجربه کردند؛ به‌طوری‌که فولاد خوزستان مجدد با حمایت از سوی شرکت سرمایه‌گذاری سامان مجد روبه‌رو شد.
این حقوقی نیز حدود ۵۰هزار سهم دیگر «فخوز» را خریداری کرد. شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری کوثر بهمن نیز به خریدهای خود در نماد فولاد کاوه جنوب کیش ادامه داد و ۵۰۰ هزار سهم را به پرتفوی خود افزود. در مقابل سهامداران عمده بیشترین خرید و بعضا حمایت را در نماد «کویر» داشتند. این موضوع با انتقال ۴/ ۵ میلیارد تومانی سهام به پرتفوی معامله‌گران حقوقی تولیدی فولاد سپید فراب کویر همراه شد. در این میان سه سهامدار حقیقی بالای یک درصدی «کویر» به عرضه سهم پرداختند و در مجموع ۱۰ میلیون سهم را از پرتفوی خود خارج کردند.
در میان نمادهای بانکی نیز شرکت آرمان گستر ظفرمند به‌عنوان حقوقی فعال در نماد بانک پاسارگاد به خرید سهم پرداخت و ۳/ ۲ میلیون سهم «وپاسار» را از بازار جمع کرد. روندی مشابه در نماد بانک ملت با خرید ۴ میلیون سهم از سوی صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی ملت دنبال شد. در این میان روند خریدها در نماد بانک صادرات به مراتب با حجم بالاتری همراه بود. به‌طوری‌که گروه مالی سپهرصادرات حدود ۵۰ میلیون سهم «وبصادر» را به پرتفوی خود افزود.
در میان نمادهای دارویی نیز گروه دارویی برکت با عرضه ۱۰ میلیون سهم از سوی شرکت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. عرضه ۵۰۰ هزار سهم دارویی رازک از سوی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه ملی، ۶۰۰ هزار سهم سبحان دارو توسط شرکت بیمه پاسارگاد و ۸۰۰ هزار سهم گروه دارویی سبحان توسط شرکت سرمایه‌گذاری سپه از دیگر عرضه‌های حقوقی در نمادهای دارویی بود.
در نمادهای شیمیایی نیز پتروشیمی شازند با تداوم خرید سهم از سوی شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی روبه‌رو شد. این حقوقی روز شنبه حدود ۷۰۰ هزار سهم دیگر «شاراک» را به پرتفوی خود افزود. در این گروه، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران نیز خرید و فروش‌هایی از سوی سهامداران عمده تجربه کرد. در حالی بیش از دو میلیون سهم مزبور توسط شرکت رفاه اندیش سرمایه انسانی صنعت ومعدن عرضه شد که صندوق سرمایه‌گذاری نماد صنعت ومعدن به‌عنوان دیگر حقوقی «شیران»، ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم را خریداری کرد.
- روز خودرویی بورس‌بازان
روز یکشنبه بازار سهام در روندی پر افت و خیز در نهایت به رشد ۲۳۱ واحدی بسنده کرد. در این روز خودرویی‌ها بیشترین طرفدار را میان بازیگران خرد داشتند. به‌طوری‌که حدود ۸۰ میلیارد تومان سهم خودرویی از سبد سهام حقوقیها به پرتفوی معامله‌گران حقیقی بازار افزوده شد. در این میان نماد معاملاتی شرکت ایران خودرو شاهد جابه‌جایی ۴۷ میلیون سهم به ارزش ۳۶ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. این متغیر در «خساپا» به ۳۲ میلیارد تومان رسید.
در آن سوی بازار اما شاهد ثبت بیشترین میزان فروش از جانب حقیقیها در نمادهای بانکی بودیم. بررسی جزئیات جابه‌جایی‌ها در نمادهای بانکی طی معاملات روز یکشنبه نشان از خریداری ۵۰۰ هزار سهم بانک صادرات از سوی صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی سپهر صادرات، حدود ۵۴ میلیون سهم بانک پاسارگارد از سوی شرکت آرمان گستر ظفرمند و ۳ میلیون سهم بانک پارسیان از سوی گروه مالی پارسیان دارد. در مقابل اما شرکت تامین مسکن جوانان به‌عنوان یکی از سهامداران عمده بانک اقتصاد نوین اقدام به عرضه ۶/ ۲۷ میلیون سهم «ونوین» در معاملات روز یکشنبه کرد.
- حمایت حقوقی در روز منفی شاخص
روز میانی هفته گذشته، شاخص سهام ریزشی معادل ۴۲۸۴ واحد را تجربه کرد و به کانال ۳۰۴ هزار واحدی بازگشت. در این روز معامله‌گران حقوقی در مقام حمایت از بازار برآمدند و خالص خریدی به میزان ۳۸ میلیارد تومان را ثبت کردند. بیشترین خرید حقوقیها در این روز به پتروپالایشی‌ها و خودرویی‌ها اختصاص داشت. به این ترتیب سهام زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی طی معاملات روز دوشنبه شاهد جابه‌جایی ۵/ ۲۱ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. این رقم در گروه فرآورده‌های نفتی به ۱۰ میلیارد تومان رسید و خودرویی‌ها نیز شاهد جابه‌جایی ۷ میلیارد تومان نقدینگی به سمت پرتفوی معامله‌گران عمده بازار بودند.
- پایانی به نام حقیقیها
در آخرین روز معاملاتی بورس تهران در هفته گذشته، شاخص کل بار دیگر به مسیر صعودی بازگشت و ۶۵۷ واحد رشد کرد. در این شرایط مجددا شاهد بازگشت خریداران حقیقی به بازار بودیم. به این ترتیب روز سه‌شنبه ۶۷۰ میلیون تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. در این روز زیرمجموعه‌های گروه تامین آب، برق و گاز با محوریت شرکت سرمایه‌گذاری نیرو با اختلاف در صدر لیست خرید حقیقیها قرار داشت و خالص تغییر مالکیت ۳۳ میلیارد تومانی را تجربه کرد. «ونیرو» خود به تنهایی شاهد جابه‌جایی ۳۱ میلیون سهم در مسیر حقوقی به حقیقی بود. در این شرکت روز سه‌شنبه شرکت سرمایه‌گذاری ایران اقدام به عرضه ۵/ ۹۳ میلیون سهم «ونیرو» به بازار کرد.
بازیگر بورس کیست و چه نقشی در بازار دارد؟
می خواهیم در این مقاله به طور خلاصه و مفید در مورد این افراد و نحوه فعالیت آن ها با شما صحبت کنیم. البته به شما دوستان پیشنهاد می کنم که دو مقاله ی سهامداران حقیقی و حقوقی و اهمیت دوره تابلوخوانی که لینک آن را در مقاله قرارداده ام را مطالعه کنید.
سهامدارن حقیقی و حقوقی چه کسانی هستند؟
قبل از معرفی بازیگران سهم لازم است بدانید که سهامداران بازار بورس به دو دسته ی سهامداران حقیقی و حقوقی تقسیم می شوند؛ که به سهامداران حقیقی سهامداران خرد هم گفته می شود مثل من و شما و تمام افرادی که با گرفتن کد بورسی وارد بازار معاملات شده اند؛ ولی سهامدار حقوقی، یک گروه است که از چندین نفر تشکیل شده است که در قالب شرکت ، سازمان و… با دریافت نام تجاری و مشخص کردن نوع فعالیت و دریافت کد اقتصادی وارد بازار معاملات میشوند که سرمایه ی کلانی هم دارند.
بازیگران سهم چه کسانی هستند؟
در بازار بورس ایران چه بخواهیم و چه نخواهیم بازیگرانِ سهم فعالیت زیادی دارند و این بازیگران می توانند جزو سرمایه گذاران حقیقی و یا حقوقی باشند؛ این افراد چون دارای سرمایه ی بالایی هستند، به نحوی با سیاستی که دارند کنترل قیمت های بازار را در دست دارند و از نوساناتی که در بازار ایجاد میکنند سود کلانی را بدست می آورند.
بازیگران بورس را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
- گروه اول که بازیگران خوب سهم هستند و به حامیان سهام معروفند؛ این افراد سعی میکنند که از افت زیاد و سود زیاد سهم جلوگیری کنند و با سرمایه ی زیادی که دارند سهم را در حال تعادل (وقتی که سهم درگیر صف خرید و یا فروش نباشد) نگه می دارند.
- گروه دوم که بازیگران بد سهم هستند با حیله و سیاست هایی وارد سهم های ضعیف و کوچک می شوند و با استفاده از پولِ سرمایه گذارانِ خرد سود زیادی را بدست می آورند و آن ها را دچار ضرر زیادی می کنند.
نمونه ای از فعالیت بازیگران بد سهام:
این بازیگران ابتدا با تحلیل های خود، سهام یک شرکت را انتخاب می کنند و سپس در طولانی مدت و کم کم شروع به خریدن سهام آن شرکت می کنند و سپس سهامداران خرد با طمعِ خوب بودن آن سهم، به سمت آن هجوم می برند و آن سهم به مقدار زیادی رشد میکند، در این زمان بازیگران سهم به صورت ناگهانی تمام سرمایه خود را می فروشند و از سهم خارج می شوند؛ با این کار، بازیگران سهم سود زیادی را بدست می آورند ولی سرمایه داران خرد با ریزش ناگهانی سهم درگیر صف فروش و دچار ضرر زیادی می شوند.
نمونه ای از فعالیت بازیگران خوب سهام:
زمانی که سهام شرکتی بشدت افت کند و مدتی هیچ رشدی نداشته باشد و سهم در گیر صف فروش شود، بازیگران خوب سهام که به حامیان سهام معروفند، شروع به خرید سهام آن شرکت می کنند و قیمت سهام رشد پیدا می کند و به ریتم عادی معاملات بر می گردد. و یا زمانی که سهام شرکتی بیش از حد رشد کند صف خرید ایجاد می شود که در این زمان این بازیگران با فروش سهام خود باعث کاهش ارزش سهام و بازگشت سهام به چرخه ی عادی معاملات می شوند.
بازیگران فرار سرمایه از بورس
دنیای‌اقتصاد : بورس تحت‌تاثیر است. تاثیرپذیری این بازار سرمایه هم به یکی دو مورد خلاصه نمی‌شود. از گرمای هوا و قطعی برق تا سردی هوا و قطعی گاز. از شرایط سیاسی و بین‌‌‌‌‌‌المللی در حوزه احیای برجام گرفته تا جنگ روسیه و اوکراین و وضعیت بازارهای جهانی. این موارد و خیلی‌‌‌‌‌‌های دیگر که کارشناسان به آنها اشاره میکنند، دست به‌دست هم داده‌‌‌‌‌‌اند تا سرمایه‌گذاری در این بازار سرمایه را به محلی پر از تنش تبدیل کنند و البته ترس و لرز را همراه سهامداران خرد کنند. البته که درمیان تمام تاثیرها و ایجاد دل‌‌‌‌‌‌نگرانی‌ها برای سهامداران، از دولت و رفتار سیاستگذاران هم نباید غافل شد.
دستورها و دخالتها خود عامل مهم دیگری در ایجاد شرایط استرس‌‌‌‌‌‌زا و ایجاد بی‌‌‌‌‌‌ثباتی هستند. حالا درمیان این ترس‌‌‌‌‌‌ولرزها سوال خیلی از سهامداران خرد که در بازار حضور دارند یا تمایل به حضور در آن را دارند، این است که رکود بورس و ارزش معاملات پایین تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ یا این سوال را مطرح میکنند که وقتی چنین وضعیتی در بورس حاکم است، می‌توان به رشد قیمت سهام امیدوار بود؟ کارشناسان بازار سرمایه در گفت‌‌‌‌‌‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» به موارد مختلفی در این رابطه اشاره کردهاند. برخی این دل‌‌‌‌‌‌نگرانی و خروج از بورس را منطقی دانسته و برخی دیگر بیان کردهاند که اشتباه است و دیگر بازارها هم چنین وضعیتی دارند. آنها در کنار توضیحات و دلایل خود برای به‌وجود آمدن این وضعیت در بورس و میان سهامداران حقیقی، به عوامل اثرگذار بر تشدید یا ادامه‌‌‌‌‌‌داربودن این وضعیت هم در صحبت‌‌‌‌‌‌هایشان اشاره کردهاند. برخی معتقدند که دولت اجازه نمی‌دهد نرخ دلار نیمایی هم‌‌‌‌‌‌پا با نرخ دلار آزاد رشد کند و این موضوع را عاملی برای رکود بورس معرفی میکنند و برخی دیگر هم به دخالت‌های دولت در وضعیت شرکت‌ها یا تورم اشاره میکنند. آنها البته به این موضوع هم مثل همیشه اشاره میکنند که سرمایهگذاران حقیقی باید برای سرمایه‌گذاری در بورس نگاه بلندمدت داشته باشند و نبود این نگاه به سرمایه‌گذاری را خود عامل دیگری برای خروج از بورس بیان میکنند.
دولت در جیب شرکت‌ها دست نکند
محمد نوربخش، کارشناس بازار سرمایه: هر زمان که مشخص شد دولت قرار نیست در جیب شرکت‌ها دست کند یا کمتر این کار را انجام بدهد، آن زمان می‌توان امیدوار بود که بورس از رکود خارج می‌شود و قیمت سهم‌ها رشد پیدا میکند. البته که دولت نباید در قیمت ارز نیز دخالت کند و باید اجازه بدهد که نرخ دلار نیمایی همزمان با بازار دلار آزاد رشد کند. این اتفاق‌‌‌‌‌‌ها که رخ بدهد، آن زمان می‌توان امیدوار بود که بورس از رکود خارج شود، اما اینکه گفته می‌شود دیگر بازارهای موازی با بورس برای سهامداران جذاب هستند، اینطور نیست، چراکه صرفا سهامداران حقیقی هستند که از بورس خارج میشوند اما در مقابل حقوقیها در حال ورود پول به بورس هستند؛ به همین علت به این معیار نمی‌توانیم اکتفا کنیم که به این علت که حقیقیها در حال خروج سرمایه‌‌‌‌‌‌هایشان از بورس هستند، پس این بازار با افت روبه‌رو شده است. البته که در شرایط فعلی اقتصاد کشور، برای حقیقیها ممکن است بازارهای دیگر جذاب باشند اما با یک نگاه تحلیلی و موشکافانه به این موضوع، می‌توان متوجه شد که در بازارهای دیگر هم خبر چندانی نیست.
نکته دیگر هم این است که قیمت‌های جهانی خیلی از سرمایهگذاران را ترسانده است؛ چراکه در حال‌حاضر در مرحله نزول هستند اما همین شرکت‌های کامودیتی‌‌‌‌‌‌محور نیز با وجود قیمت‌های پایین، سودهای تقسیمی خیلی جذابی دارند و ارزنده هستند، اما متاسفانه رفتارهایی از دولت می‌بینیم که مجموع این رفتارها سرمایهگذاران را می‌‌‌‌‌‌ترساند و ریسک سرمایه‌گذاری در بورس را بالا می‌برد. قطعی برق و احتمال قطعی گاز، فاصله نرخ دلار آزاد و نیما و غیره جزو دیگر فاکتورهایی هستند که باعث میشوند بورس درجا بزند، اما همیشه این مساله مطرح‌شده و این‌بار در این موضوع هم باید به آن پرداخته شود که سهامداران خرد و حقیقی باید با دید بلندمدت‌‌‌‌‌‌تری در بورس سرمایه‌گذاری کنند. اگر بگویند که از پارسال تا امسال یا دو سال‌پیش تا امسال، بورس رشد نداشته است یا در رکود بوده، درست است اما از سه سال‌پیش تا امسال اینطور نبوده است. همچنین نکته دیگر در همین رابطه این است که میانگین هندسی رشد سالانه بورس از سال۱۳۸۷ تا پایان سال۱۴۰۰ حدود۵۰درصد بوده اما مسکن و تورم کمتر رشد کردهاند. به همین علت باید افق‌دید سرمایه‌گذاری خود در بورس را بلندمدت کنند قدرت بازیگر بورس در بازار سهام و آن زمان متوجه میشوند که بورس رشد بیشتری نسبت به دیگر بازارها داشته است.
متغیرهای اثرگذار بر بورس را دریابیم
مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه: زمانی روند بورس به روندی تاریخی تبدیل شده بود اما حالا در گزارش‌های فصلی شرکت‌ها می‌بینیم که وضعیت تغییر کرده و حتی برعکس شده است. علت این موضوع هم قیمت‌گذاری دستوری از سوی دولت، افزایش تورم و عدم‌رشد نرخ دلار نیمایی با نرخ دلار آزاد بوده است. به همین علت در شرکت‌ها به این عللی که مطرح شد و مسائل دیگری چون هزینه‌‌‌‌‌‌های انرژی، حقوق پرسنل و غیره با کاهش حاشیه سود مواجه بوده‌‌‌‌‌‌اند. در چنین شرایطی دارندگان کالا بیشتر از دارندگان سهام بنگاه‌ها و شرکت‌ها سود کردهاند. در تحلیل بین بازارها هم شاهد تورم در بخش‌های مختلف اقتصاد بوده‌‌‌‌‌‌ایم.
سکه و ارز هم تا حدی توانسته‌‌‌‌‌‌اند بازده مناسبی را به دارندگان برسانند، اما در این میان بازار سهام عقب مانده است، در صورتی‌که اگر قیمت‌های جهانی به حالت تعادلی خود بازگردند، فاصله نرخ دلار نیمایی و آزاد کاهش پیدا کند و همچنین شاهد رفتار منصفانه دولت باشیم، می‌توانیم از این شرایط در بورس خارج شویم. این سه عامل هرکدامشان به اندازه دیگری حائزاهمیت و توجه هستند و ترکیب این عوامل است که باعث بهبود اوضاع بورس و ایجاد جذابیت در بازار می‌شود، چراکه بورس پدیده‌‌‌‌‌‌ای چند متغیره است اما امروز در حوزه بازار سهام ابهامات زیادی را شاهد هستیم که بارزترین این ابهام در شرایط سیاسی و بین‌‌‌‌‌‌المللی است. مجموع این عوامل باعث می‌شود که اعتماد به بازار کم شود و شاهد خروج سرمایه‌‌‌‌‌‌ها از بورس باشیم یا حجم معاملات پایین را ببینیم، چراکه شرایط متعادل نیست.
احیای برجام می‌تواند محرکی برای رشد بورس باشد
بابک سالاروند، کارشناس بازار سرمایه: در شرایط کنونی که حجم و ارزش پایین معاملات و به‌طور کل رکود بازار سرمایه را شاهد هستیم که عمدتا ناشی از فاصله زیاد P/ E بازار و P/ E اوراق و اسناد خزانه است. این فاصله باید کمتر شود و همچنین منتظر گزارش‌های سه‌ماهه و سودهای اعلامی شرکت‌ها باشیم که اگر منجر به کاهش P/ E بازار شود، می‌توان به شرایط آینده بازار امیدوار بود، اما تنها نمی‌شود به این موضوع اتکا کرد، چراکه متغیرهای دیگری نیز وجود دارند که این متغیرها ناشی از ریسک‌‌‌‌‌‌های سیستماتیک است. از جمله این ریسک‌‌‌‌‌‌های سیستماتیک می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری دولت، سیاست‌های خروج دولت از صنایع خودرویی و مساله مهم‌تر از همه بلاتکلیفی در مورد احیای برجام اشاره کرد که اگر سایه ابهام از سر مذاکرات احیای برجام برداشته شود و به سرانجام نیکی برسد، می‌تواند محرکی بسیار عالی برای بورس باشد. موضوعی که تاثیر بسزایی روی متغیرهای اثرگذار بازار دارد. در نهایت تمامی مواردی که ذکر شد اگر به نفع بورس تغییر پیدا کند، می‌تواند منتج به خروج بازار از رکود بشود.
سردرگمی بازیگران بورس /پیش بینی بازار سهام
به گزارش اقتصادنیوز، روز گذشته شاخص کل بورس رشد کرد که البته رشد آن جزئی و کوچک بود. اما با وجود رشد شاخص کل، وضعیت شاخصه هایی که برای پیش بینی معاملات روزهای آینده استفاده می شوند وضعیت خوبی ندارند. در بخش ارزش معاملات، کاهش حدود 100 میلیارد تومانی ارزش معاملات رخ داده که این موضوع، نشان دهنده عدم اقبال سرمایه گذاران از بازار سهام است. گرچه در هفته گذشته وضعیت ارزش معاملات رو به بهبود می رفت اما با وجود رشدی که اتفاق افتاد، دوباره معامله گران در حال کم کردن فعالیت خود در بازار سهام هستند. در بخش ورود و خروج پول حقیقی هم همچنان حقیقی ها در حال خارج کردن سرمایه خود از بورس هستند. البته دیروز خروج پول بسیار کمتر شد و به عدد 11 میلیارد تومان رسید که نسبت به روزهای گذشته وضعیت بهتری است. اما باید دید در روزهای آینده وضعیت به چه شکلی پیش می رود و آیا حقیقی ها دوباره اقدام به تزریق پول جدید به بورس می کنند یا نه. قدرت برابر فروشنده ها و خریداران شاخص قدرت خریداران حقیقی نیز دقیقا به عدد 1 رسیده که قدرت برابر خریداران و فروشندگان حقیقی را نشان می دهد. اما نباید فراموش کرد که هفته گذشته این شاخص به عدد 1.25 نیز رسیده بود و در حال حاضر وضعیت نسبت به هفته گذشته کمی بدتر است. البته دیروز تعداد نمادهای مثبت حدودا 100 عدد بیشتر از تعداد نمادهای منفی بود که این موضوع امیدوارکننده است. اما شیب نزولی شاخص کل در نیمه دوم معاملات، موضوعی است که می تواند به معاملات امروز نیز سرایت کند. اینکه شاخص از نیمه زمان معاملات روز گذشته رو به نزول رفت، با وجود اینکه شیب این نزول بسیار کم است، در معاملات امروز اثرگذار خواهد بود. نمادهای کوچک وضعیت بهتری دارند به عبارتی برای آغاز معاملات امروز احتمالا می توان شاهد افت شاخص ها بود اما چنانچه افتی هم اتفاق بیفتد، این افت در شاخص کل بیشتر از شاخص هم وزن خواهد بود و به عبارتی نمادهای کوچک بازار وضعیت بهتری نسبت به نمادهای بزرگ و شاخص ساز خواهند داشت. با این وجود احتمال متعادل شدن بازار و تمایل به صعود قیمت ها از نیمه دوم معاملات محتمل به نظر می رسد و با از بین رفتن فشار فروشی که از روز گذشته به معاملات امروز سرایت می کند، بازار می تواند حرکتی رو به بالا داشته باشد. همچنین بخوانید شاخص‌های بورس بالا آمدند /رشد فراکابی‌ها چراغ سبز بورس به تصمیم جدید/ شاخص کل هزار واحد رشد کرد متقاضیان خودرو سرگردان شدند یک اتفاق مهم در بورس تهران / پایان قیمت‌گذاری دستوری؟
دیدگاه شما