مزیت‌های مهم بازار ثانویه
بخش عمده آنچه آحاد مردم به‌عنوان بازارهای مالی می‌شناسند، بازارهای ثانویه است. در این بازارها، اوراق بهادار پس از عرضه در بازار اولیه، در میان فعالان بازار دست‌به‌دست می‌شوند. منابع مالی موردنیاز اشخاص با فروش اوراق بهادار در بازارهای اولیه ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه تامین می‌شود و بازارهای ثانویه به‌طور مستقیم نقشی در تامین مالی اشخاص ندارند. با این حال وجود بازارهای ثانویه در رونق بازارهای اولیه اوراق بهادار بسیار حیاتی است.
میثم رادپور
کارشناس اقتصادی
بخش عمده آنچه آحاد مردم به‌عنوان بازارهای مالی می‌شناسند، بازارهای ثانویه است. در این بازارها، اوراق بهادار پس از عرضه در بازار اولیه، در میان فعالان بازار دست‌به‌دست می‌شوند. منابع مالی موردنیاز اشخاص با فروش اوراق بهادار در بازارهای اولیه تامین می‌شود و بازارهای ثانویه به‌طور مستقیم نقشی در تامین مالی اشخاص ندارند. با این حال وجود بازارهای ثانویه در رونق بازارهای اولیه اوراق بهادار بسیار حیاتی است.
چنانچه خریداران اوراق بهادار در بازار اولیه از امکان فروش اوراق در آینده اطمینان نداشته باشند، بخش عمده انگیزه‌های سرمایه‌گذاری خود را از دست می‌دهند. بازارهای ثانویه با ایجاد امکاناتی برای ملاقات خیل عظیمی از خریداران و فروشندگان کارکردی بی‌بدیل دارند؛ کارکردی که فرصت خرید‌وفروش اوراق بهادار را در قیمت‌های منصفانه و در زمانی نسبتا کوتاه برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. فراهم‌کردن نقدشوندگی برای اوراق بهادار بدون شک بزرگ‌ترین دستاورد بازارهای مالی به‌طور اعم و بازارهای ثانویه به‌طور اخص است. سرمایه‌گذاران برای نقدشوندگی ارزش بسیاری قائلند و در مواجهه با اوراق بهادار کمتر نقدشونده صرف ریسک‌های نسبتا بزرگی را مطالبه می‌کنند. آنقدر بزرگ که ممکن است تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار را برای متقاضیان وجوه (اشخاص حقیقی یا حقوقی) غیرموجه سازد. به همین دلیل است که اختلاف بین قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش برای اوراق بهاداری که بازار ثانویه فعالی ندارند، نسبتا زیاد است و باز به همین دلیل است که سرمایه‌گذاران املاک و مستغلات به‌خصوص در این روزها که بازار در رکود نسبی به سر می‌برد، برای خرید ملک تخفیف‌های بزرگی را از فروشندگان مطالبه می‌کنند.
سرمایه‌گذارانی که خود را صاحب اول و آخر دارایی موضوع معامله می‌دانند، رغبتی برای ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه خرید دارایی حتی در قیمت‌های منصفانه نیز از خود نشان نمی‌دهند. بدون اغراق میتوان گفت از دید سرمایه‌گذاران، یکی از مهمترین ویژگی‌های دارایی، نقدشوندگی است. بر این اساس میتوان گفت رونق بازارهای مالی تا حد زیادی به سطح نقدشوندگی دارایی‌های مالی موردمعامله در آن بازارها وابسته است و نقدشوندگی دارایی‌های مالی نیز به وجود بازارهای ثانویه فعال برای آن دارایی‌ها بستگی دارد. در بازار رهن نیز که از جمله بازارهای مالی است، وضع به همین منوال است. در این بازارها متقاضیان وجوه (عموما اشخاص حقیقی) از طریق ترهین ملک موضوع قرارداد رهن نزد بانکها، موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌های لیزینگ و. برای خرید مسکن موردنیاز خود تامین مالی می‌کنند. دارایی مالی‌ای که از محل قراردادهای رهنی ایجاد می‌شود، همان وام رهنی است که در سمت راست ترازنامه مرتهن (بانک، موسسه مالی و اعتباری) جای می‌گیرد. این وام‌ها مقدمتا دارایی‌هایی کمتر نقدشونده محسوب می‌شدند و بانکها عموما ناچار بودند آنها را تا سررسید در ترازنامه خود حفظ کنند. به همین دلیل در گذشته بانکها انگیزه‌های کمتری برای اعطای وام رهنی به متقاضیان داشتند. وام‌های رهنی از یکسو برای مدت طولانی (مثلا ۳۰ سال) منابع بانک را درگیر خود می‌کردند و از نقدینگی بانکها می‌کاستند و از طرف دیگر بانکها را برای مدتی طولانی در معرض ریسک نوسانات نرخ بهره قرار می‌دادند.
در دهه ۷۰ میلادی مهندسان مالی با طراحی اوراق بهادار به پشتوانه رهن گام بزرگی در رونق‌دهی به بازارهای رهن برداشتند. هدف اصلی از طراحی این اوراق، ایجاد بازار ثانویه رهن بود. به این ترتیب وام‌های رهنی که در بازار اولیه رهن ایجاد می‌شدند، به اوراق بهادار تبدیل می‌شدند و در بازار ثانویه میان سرمایه‌گذاران دست‌به‌دست می‌شدند. اوراق بهادار با پشتوانه رهن بازار ثانویه‌ای برای وام‌های رهنی بازار اولیه ایجاد کرد و به این ترتیب بانکها می‌توانستند وام‌های رهنی خود را پیش از سررسید بفروشند و منابع مالی خود را جهت اعطای وام‌های رهنی بیشتر آزاد کنند. اوراق بهادار با پشتوانه رهن از زمان تولد تاکنون نقشی غیرقابل‌انکار در توسعه بازارهای رهن داشته‌اند. با وجود بازار ثانویه برای وام‌های رهنی، نهادهای مالی فعال در حوزه اعطای تسهیلات رهنی انگیزه و امکان بسیار بیشتری برای اعطای وام پیدا کردند. حضور این اوراق به‌خصوص در بازارهای مالی ایالات‌متحده به خانه‌دارشدن میلیون‌ها خانواده آمریکایی کمک کرده است. اخیرا شرکت تامین سرمایه بانک مسکن مجوز انتشار اوراق بهادار به پشتوانه رهن را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده است. بدون شک تولید ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه این اوراق به رونق بازار اولیه رهن کمک شایانی می‌کند و به این ترتیب با افزایش تعداد و ارزش وام‌های رهنی، فرصت بیشتری برای خانه‌دار شدن هموطنانمان فراهم می‌شود.
راه‌اندازی بورس بین‌الملل راهی به سوی تامین منابع ارزی و رشد بازار سرمایه
ایسنا/خراسان رضوی یک کارشناس بازار سرمایه گفت: بورس بین‌الملل از طریق انتشار اوراق و سایر ابزارهای مالی اسلامی می‌تواند زمینه تزریق منابع مالی ارزی به پروژه‌های تولیدی، زیرساختی و بزرگ کشور را فراهم آورد که این موضوع باعث رشد بازار سرمایه و ارتقاء استانداردهای شرکتی و فراهم شدن شرایط برای ورود به فاز دوم و معاملات بازار ثانویه می‌شود.
بهنام صمدی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص مزایای راه‌اندازی بورس بین‌الملل در ایران اظهارکرد: راه‌اندازی بورس بین‌الملل می‌تواند زمینه جذابیت بازارهای مالی ایران را برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی فراهم آورد. با توجه به ویژگی‌های خاصی که این بورس دارد، چنین بازاری می‌تواند شیوه‌های کسب و کار جدیدی را وارد کشور کند.
وی افزود: بازار سرمایه کشور به درجه‌ای از بلوغ رسیده که می‌تواند افزون بر محصولاتی که اکنون در این بازار وجود دارد و به سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود، محصولات جدیدتری را نیز بر اساس آخرین تحولات روزی که در دنیا رخ داده، معرفی کند.
صمدی با اشاره به اینکه استفاده از فناوری توکنیزه کردن(tokenization) از ابزارهای جدید در بورس بین‌الملل ایران است، تصریح‌کرد: این فناوری امکان تسویه غیر متمرکز را فراهم می‌کند. حضور متولی دارایی(Custodian) بین‌المللی نیز از شروط راه‌اندازی این بورس است زیرا سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار سرمایه کشور نیاز به یک متولی دارایی یا همان کاستودین دارند تا از جانب آنها اقدام به سرمایه‌گذاری در این بازار کنند.
بورس بین‌الملل راهی به سوی جهانی شدن
این تحلیل‌گر بازار بورس در پاسخ به اینکه تصویب طرح بورس بین‌الملل مناطق آزاد به عنوان پنجمین بورس در ایران چه تحولاتی را برای اقتصاد کشور فراهم خواهد کرد، افزود: با تاسیس بورس بین‌الملل و پیروی از الزامات آیسکو به سمت جهانی شدن حرکت خواهیم کرد.
وی تاکید کرد: با امضای برجام در دولت قبل عملا نتوانستیم سرمایه‌های خارجی را وارد بازارهای مالی ایران کنیم چرا که زمینه آن فراهم نشده بود. تاسیس بورس بین‌الملل منجر به فراهم شدن شرایطی خواهد شد تا با توسعه روابط خارجی و رفع تحریم‌ها بتوان در راستای تامین مالی به ویژه تامین مالی ارزی برای پروژه‌های بزرگ کشور بهره‌مند شویم.
این کارشناس بازار سرمایه به نقش دولت در توسعه و ارتقاء بورس بین‌الملل در کشور اشاره کرد و افزود: نقش دولت برای تقویت جایگاه بورس بین‌الملل بسیار پررنگ است و بایستی با ارائه مشوق‌های جذاب و ضمانت‌های دولتی ریسک حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور را کاهش دهد. همچنین باید با تفویض اختیارات کافی به مدیران این بورس به آنها در زمینه جذب سرمایه‌ها و تامین مالی تولید و اقتصاد کشور کمک کند.
وی در خصوص موانع و مشکلات راه‌اندازی بورس بین‌الملل در ایران تصریح کرد: در سال‌های قبل صدور مجوز اقامت پنج ساله برای خارجی‌ها در ازای سرمایه‌گذاری یا سپرده‌گذاری بلندمدت ۲۵۰ هزار دلاری توسط دولت به تصویب رسید اما به دلیل تحریم‌های ظالمانه علیه اقتصاد ایران، نبود امنیت سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی‌ناپذیری وضعیت اقتصادی این مساله رخ نداد.
صمدی افزود: به همین دلیل رقم تعیین شده به ۱۰۰ هزار دلار کاهش یافت. همچنین در هفته‌های گذشته صندوق سپرده‌گذاری مرکزی اعلام کرد حدود ۳۰۰ میلیارد تومان توسط افغانستانی‌ها در بورس ایران سرمایه‌گذاری شده است.
وی با بیان اینکه تجربه تلخ دعوت عمومی مردم به بورس در سال ۹۹ و عرضه ناموفق ۲ صندوق پالایش و دارایکم سبب شد سرمایه‌ها از بازار سهام کشور فراری باشد، عنوان‌کرد: زمانی میتوان برای ورود سرمایه‌گذار خارجی فرش قرمز پهن کرد که فضای کسب و کار و سرمایه‌گذاری برای مردم خود کشور امن باشد.
وی افزود: منفی شدن نرخ تشکیل سرمایه ثابت از ابتدای دهه ۹۰ نشان می‌دهد مردم به سمت بازارهای غیر مولد و سوداگری هدایت شده‌اند و افراد معدودی تمایل به کارهای تولیدی دارند.
این کارشناس بازار سرمایه درباره تاثیرات ناهنجاری‌های اقتصادی به ویژه تحریم‌ها بر وضعیت بورس داخلی و خارجی اظهار کرد: ورود و خروج سرمایه خارجی به کشور صرفا تابع قوانین بازار سرمایه نیست و عمدتا از نحوه سیاست‌گذاری‌های کلان که مرتبط با فضای سیاسی داخلی و بین‌المللی است سرچشمه می‌گیرد.
صمدی خاطرنشان کرد: در حال حاضر بانک ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه مرکزی ایران تحریم است؛ بنابراین در حال حاضر نقل و انتقال پول بین بانک‌های جهان با بانک‌های کشور ما که به عنوان شاهراه ورود سرمایه به کشور تلقی می‌شود، دچار چالش است.
وی افزود: بخش زیادی از حواله پول به کشور از طریق شبکه صرافی‌ها انجام می‌شود. البته ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه ابزار توکنیزه کردن راه حلی است که مدیران سازمان بورس برای دور زدن تحریم‌ها طراحی کرده‌اند و باید دید از آن استقبال می‌شود یا خیر؟
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نقش کلیدی روابط بین‌المللی و رفع تحریم‌ها در به نتیجه رسیدن طرح راه‌اندازی بورس بین‌الملل مناطق آزاد در ایران عنوان کرد: بسیاری از طرح‌ها در ایران در حد کاغذ باقی می‌ماند و به نتیجه نمی‌رسد. امیدوارم به ابهامات کلان سیاسی و اقتصادی این طرح نیز مانند بسیاری از ایده‌های جذاب دیگر بایگانی نشود. قطعا توسعه روابط بین‌المللی می‌تواند در به نتیجه رسیدن این پروژه نقش کلیدی ایفا کند. در غیر این صورت عملا طرح راه‌اندازی بورس بین‌الملل مناطق آزاد در کشور شکست می‌خورد.
وی بورس بین‌الملل را زمینه‌ساز تقویت و توسعه بورس داخلی دانست و بیان کرد: مدل کسب و کار بورس بین‌الملل به گونه‌ای طراحی شده که رقیبی برای بورس‌های داخلی نباشد و در مرحله نخست اوراق و سپس سهام وارد آن خواهد شد.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: همزمان با راه‌اندازی بورس بین‌الملل به واسطه حضور شرکای خارجی معتبر، تکنولوژی جدید نیز وارد بازار سرمایه کشور می‌شود؛ به طوری که با معرفی محصولات جدید توسط این بورس در سال‌های آتی در بورس‌های فعلی نیز شاهد راه‌اندازی ابزارهای جدید خواهیم بود.
تامین سرمایه، کسب‌وکاری ثروت ساز
تامین سرمایه شرکت‌ها موجب افزایش ثروت سهامداران می‌شود و سهامدار ثروتمند، یکی از عوامل جذب سرمایه به شرکت است. بنابراین انتخاب صحیح روش تامین مالی، تضمین‌کننده ادامه یافتن چرخه و حیات کسب و کار است.
اختصاصی آگاه پرس – در ادامه سلسله یادداشت های «سواد بورسی»، در این یادداشت به معرفی «تامین سرمایه، کسب‌وکاری ثروت ساز» می پردازیم.
تامین مالی شرکت‌ها، یک از مهمترین مسائلی است که در هر کسب و کاری به آن پرداخته می‌شود. تامین مالی به صورت مشخص از دو منبع درونی و بیرونی صورت می‌گیرد. منابع درونی که با توجه به نوع تجارت برای هر بنگاه اقتصادی متفاوت است، اما منابع بیرونی می‌توانند از خارج کشور (قرضی یا غیرقرضی) یا از داخل کشور و از طریق بازارهای مالی مانند بانک، بیمه و بازار سرمایه تامین شوند.
بنابراین بازارهای ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه مالی را میتوان تامین‌کننده اصلی هزینه و سرمایه شرکت‌ها دانست. تامین مالی شرکت به واسطه بازار مالی شامل دو بخش «بازار پول» و «بازار سرمایه» است که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خود را دارند. بازار پول که اصطلاحا به آن «بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت» هم می‌گویند، به دادو ستدی اشاره دارد که در آن پول با نوعی دارایی جانشین (نزدیک به پول) مبادله می‌شود. مثلا اسناد خزانه، گواهی سپرده و پذیرش بانکی از انواع مبادلات بازار پول هستند.
این اوراق معمولا سررسید کمتر از یک سال دارند، ریسک عدم پرداخت کمی را شامل می‌شوند، از نقدشوندگی بالا و ارزش اسمی قابل توجهی برخوردارند و در واقع بنگاه‌های اقتصادی برای بالا بردن نقدینگی خود به ابزارهای بازار پول مراجعه می‌کنند. همچنین تامین‌کننده این ابزار اغلب نهادهایی مانند بانک و بیمه هستند.
دومین بازار مالی، بازار سرمایه است که میتوان از آن به عنوان تامین‌کننده اصلی سرمایه شرکت‌ها یاد کرد. بازار سرمایه بسیار گسترده است، ابزارهای مالی متنوع و اغلب با سررسید بیش از یک سال را در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار می‌دهد و بهترین گزینه برای تامین هزینه‌های واحدهای تولیدی (که با تعویق طولانی به سود می‌رسند) است. از شناخته‌شده‌ترین ابزارهای بازار سرمایه میتوان: سهام (عادی و ممتاز)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق مشارکت، اوراق صکوک اسلامی و گواهی سپرده را نام برد.
تامین هزینه شرکت از طریق بازار سرمایه به صورت کلی شامل دو روش «مبتنی بر بدهی» و «مبتنی بر سرمایه» است که در ادامه هر کدام از آنها را بررسی خواهیم کرد.
در روش مبتنی بر سرمایه، شش گزینه: افزایش سرمایه (عرضه سهام در بازار ثانویه)، تاسیس شرکت‌های سهامی خاص و عام (عرضه اولیه سهام)، ادغام و تملیک، صندوق پروژه، صندوق جسورانه و صندوق‌های زمین و ساختمان وجود دارد. مالیات این روش بالا است، نقدینگی پروژه افزایش می‌یابد، اگرچه تضمینی برای بازپرداخت یا پرداخت سود سهام وجود ندارد اما از آنجایی که صاحبان پروژه بخشی از مالکیت را از دست می‌دهند، وام‌دهندگان اسقبال بیشتری از آن می‌کنند. به عبارتی در روش مبتنی بر سرمایه، وام‌دهنده مالک بخشی از پروژه خواهد شد.
در روش مبتنی بر بدهی، واحد تجاری انتخاب‌های بیشتری دارد. صکوک اجاره، اوراق مشارکت، صکوک مرابحه، اوراق منفعت صکوک مضاربه، صکوک خرید دین، اوراق رهنی، صکوک سفارش ساخت، گواهی کالایی، گواهی سپرده خاص، اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق اختیار فروش تبعی، همگی زیرمجموعه تامین سرمایه مبتنی بر بدهی هستند.
مهمترین ویژگی‌های این روش، حفظ مالکیت سهامداران، حفظ سود باقیمانده و ایجاد سپر مالیاتی است. در روش مبتنی بر بدهی وام‌گیرنده باید ضامن یا وثیقه مکفی داشته باشد، ریسک نقدشوندگی آن بالا است و در مجموع کاهش جریان‌های نقدی را در پی دارد.
اوراق سلف موازی چیست؟ مزایای تامین مالی از این روش چیست؟
طرح اوراق سلف موازی استاندارد این روزها به یک بحث داغ تبدیل شده است؛ طرحی که در راستای تامین منابع مالی مورد نیاز دولت، جمع‌آوری نقدینگی از سطح جامعه و البته کاهش تورم ارائه شده است و اگر همه چیز خوب پیش برود، هم به نفع دولت خواهد بود و هم سود مناسبی نصیب سرمایه‌گذاران خواهد کرد. در این مطلب، اوراق سلف موازی را به شما معرفی می‌کنیم و جزئیاتی را درباره طرح دولت بررسی خواهیم کرد.
منظور از اوراق سلف موازی چیست؟
قراردادهای سلف یکی از قراردادهای پرکاربرد محسوب می‌شوند که هم در بازارهای سنتی و هم در ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه بازارهای مدرن کاربرد دارند. در قرارداد سلف، یک کالا یا دارایی به عنوان پایه در نظر گرفته می‌شود. برای مثال در طرح جدید دولت، نفت به عنوان پایه قرارداد در نظر گرفته شده است. خریدار، تمامی بها را در ابتدا می‌پردازد و در موعد سررسید، کالا را دریافت می‌کند. موعد سررسید معمولا بین یک تا دو سال است و بنابراین این اوراق، به عنوان ابزار تامین مالی کوتاه‌مدت شناخته می‌شوند.
در این روش، فروشنده قبل از تولید محصول، تمامی بهای آن را دریافت می‌کند. این مسئله از دو جهت به نفع فروشندگان است: نخست این که نیازی نیست نگران پیدا کردن خریدار برای محصول خود باشند و دوم، منابع مالی مورد نیازشان تامین می‌شود. اوراق سلف موازی، محدودیت‌ها و دشواری‌های وام‌های بانکی و اوراق دیگر را ندارند و به همین دلیل، توانسته‌اند تا حدود زیادی توجه فعالان عرصه اقتصاد را به خود جلب کنند.
سود اوراق سلف موازی چگونه پرداخت می‌شود؟
همان طور که اشاره کردیم، اوراق سلف موازی سررسید یک تا دو ساله دارند. در این مدت به دارندگان اوراق سودی پرداخت نمی‌شود و اصل پول به همراه سود آن در پایان دوره به صورت یک جا پرداخت خواهد شد. این اوراق حداقل سود تضمین‌شده دارند. یعنی بدون توجه به رشد یا سقوط قیمت کالای پایه، درصد مشخصی از سود به دارندگان پرداخت می‌شود. با رشد قیمت دارایی پایه، این سود نیز تا سقف مشخصی امکان رشد خواهد داشت.
خریداران می‌توانند تا پایان دوره، اوراق را نزد خود نگه دارند یا هر زمان ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه که خواستند آن را در بورس به فروش برسانند. این ویژگی قابلیت نقدشوندگی اوراق سلف موازی را بالا می‌برد و ریسک آن را کمتر می‌کند.
مزایای تامین مالی از طریق اوراق سلف موازی استاندارد
اوراق سلف موازی مزایای متعددی دارند که به برخی از آنها اشاره کردیم. موارد زیر را ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه میتوان به عنوان مزایای این اوراق مطرح کرد:
- در این گونه اوراق، کشف قیمت به صورت لحظه‌ای و بر اساس خرید و فروش‌ها انجام می‌شود و بنابراین شفافیت بیشتری دارد.
- این قرارداد ریسک پایینی دارد، زیرا یک درصد سود تضمینی برای آن در نظر گرفته شده است.
- قید موازی در این نوع اوراق، به معنای امکان فروش آنها در بازار ثانویه است. خریداری که قبل از موعد سررسید بخواهد پول خود را نقد کند، می‌تواند تغییر وضعیت دهد و اوراق را با قیمت مناسب به فروش برساند.
- قابلیت نقدشوندگی این اوراق بالا است و این مسئله موجب می‌شود مردم رغبت بیشتری به سرمایه‌گذاری در آن نشان دهند.
اوراق سلف موازی دولتی چه ویژگی‌هایی دارد؟
احتمالا خبرهای مربوط به اوراق سلف موازی استاندارد دولتی را شنیده‌اید. طرحی که با وعده گشایش اقتصادی ارائه شده و در همین مدت کوتاه، موافقان و مخالفان سرسختی پیدا کرده است. دارایی پایه این اوراق، نفت است. در حقیقت دولت نفت را به مردم پیش‌فروش می‌کند.
در حال حاضر، قیمت نفت سنگین ایران در حدود ۴۴ دلار و نرخ ارز نیز در سامانه سنا در حدود ۲۲ هزار تومان است. با توجه به این اعداد، فروش اوراق می‌تواند در طول یک سال آینده، مبلغی در حدود ۱۹۳ هزار میلیارد تومان نصیب دولت کند.
همان طور که گفتیم سررسید اوراق سلف موازی تا دو سال است و این یعنی دولت پیش‌بینی کرده است که تا دو سال آینده وضعیت درآمدهای ارزی تغییر می‌کند؛ این تغییر یا از طریق مذاکره و رفع تحریم‌ها امکان‌پذیر است یا از طریق ایجاد کانال‌های جدید فروش نفت. برای مثال ممکن است کشور چین مقدار بیشتری از نفت ایران را خریداری کند که در این صورت، گشایشی در زمینه درآمدهای ارزی پدید خواهد آمد.
در نتیجه این وضعیت، اوراق سلف موازی که بر پایه نفت عرضه شده بودند نیز سود خواهند کرد و این شرایط، هم به نفع دولت است و هم سرمایه‌گذاران. با عرضه این اوراق، دولت حجم عظیمی از نقدینگی موجود در جامعه را به خود جذب می‌کند و از آن در راستای تامین منابع مالی و اجرای طرح‌های توسعه مرتبط با حوزه نفت بهره می‌برد.
برای جذاب‌تر کردن سرمایه‌گذاری در این طرح، دولت ویژگی‌های مختلفی را در نظر گرفته است. مهمترین نکته این است که این اوراق بدون ضرر هستند. حتی با کمتر شدن قیمت نفت و دلار نیز یک درصد سود تضمین‌شده برای خریداران وجود خواهد داشت.
گفته می‌شود نرخ سود اوراق سلف موازی، معادل نرخ سود سپرده‌های بلندمدت بانکی در نظر گرفته می‌شود. در این حالت، حتی اگر قیمت نفت افت کند، سرمایه‌گذار نه تنها ضرر نخواهد کرد بلکه در موعد سررسید سودی معادل سود سپرده‌های بانکی را نیز دریافت می‌کند. در صورت افزایش قیمت نیز، هم از رشد قیمت‌ها بهره‌مند می‌شود و هم سود بانکی را دریافت می‌کند. این مسئله به ویژه برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دو ساله دارند بسیار جذاب خواهد بود.
دارندگان اوراق که قبل از موعد سررسید و در بازار ثانویه قصد فروش داشته باشند، لازم است به این نکته توجه کنند که قیمت اوراق در بازار، به انتظار بستگی دارد. قابلیت نقدشوندگی این اوراق بالا است و اما قیمت آنها به وضعیت بازار بستگی دارد. البته حتی در صورتی که خریداری نباشد، می‌توانید اوراق را به فروش برسانید؛ زیرا احتمالا یک بازارگردان برای این اوراق در نظر گرفته می‌شود.
این طرح مخالفانی نیز دارد. به ویژه برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی معتقدند که فروش اوراق سلف موازی ممکن است پر خطر باشد. در صورتی که پیش‌بینی‌های دولت در زمینه رشد قیمت نفت و حل مشکلات ارزی به وقوع نپیوندد، تامین هزینه و تعهد به دولت بعدی تحمیل خواهد شد و در زمان سررسید اوراق، دولت جدید با چالش تامین حجم زیادی منابع مالی مواجه می‌شود. لازم به ذکر است که نرخ فروش نفت در زمان سررسید بر اساس قیمت دلار در همان تاریخ در سامانه سنا مشخص خواهد شد.
جمع‌بندی
تحریم‌ها و محدودیت فروش نفت، اقتصاد کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده است و دولت همواره به دنبال راهکار جدیدی برای رفع این مشکلات است. اوراق سلف موازی استاندارد بر پایه نفت راهکار جدیدی است که با جمع‌آوری نقدینگی از مردم و تبدیل درآمد آتی به درآمد فعلی، سعی در تامین منابع مالی دولت و کنترل نقدینگی دارد. این اوراق با امید به بهبود وضعیت نفت و دلار در دو سال آینده منتشر می‌شوند، اما در هر صورت، برای سرمایه مردم، ریسکی در پی نخواهند داشت.
انواع بازار
در مقالات گذشته در مورد لزوم سرمایه‌گذاری برای رسیدن به موفقیت ویژگی‌ها و مزایای بازار ثانویه مالی صحبت کردیم. گفتیم که برای رقم زدن زندگی بهتر و دستیابی به موفقیت باید سرمایه‌گذاری صحیح را یاد بگیریم و از هر پس‌اندازی، چه کم و چه زیاد، با نگاه سرمایه‌گذاری استفاده کنیم.
در مورد معجزه سرمایه‌گذاری دیدیم که با صبر و پشتکار و دستیابی به سودهای اندک سالانه، ماهانه و روزانه می‌توانیم به راحتی به خواسته‌ها و ثروت دلخواه خود برسیم.
اما سوالی که ممکن است برای شما هم به‌وجود بیاید این است که “چگونه می توانیم به این سودها برسیم؟” یا “برای کسب بیشترین سود ممکن، کجا باید سرمایه‌گذاری کنیم؟”
برای پاسخ دادن به این سوال‌ها بهتر است ابتدا با انواع بازار هایی که میتوان در آنها سرمایه‌گذاری کرد آشنا شویم.
تعریف بازار و انواع بازار های سرمایه‌گذاری
بازارها از تنوع بسیاری برخوردارند. در تعاریف اولیه، بازار را به عنوان یک مکان فیزیکى اطلاق می‌کردند که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن جمع مى‌شدند. اما با گذشت زمان و با ظهور بازارهای غیر فیزیکی، تعاریف کمی متفاوت شدند. در واقع بازار مکانیزمی است که امکان معامله‌ی دارایی‌های فیزیکی و غیر فیزیکی (مالی) را به خریداران و فروشندگان می‌دهد.
بر این اساس در دنیای امروز به طور کلی بازارها را میتوان به دو بخش بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی تقسیم کرد.
بازار فیزیکی
همان‌طور که بیان شد بازارهای فیزیکی اولین بازارهای به‌وجود آمده در طول تاریخ هستند. همچنان که از نام آنها نیز پیداست، در این بازارها اجناس، منابع و کالاهای فیزیکی و واقعی و قابل لمس مانند خانه، اتومبیل، طلا و … بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود.
بازار مالی
اما در عصر حاضر در مقابل بازارهای فیزیکی، بازارهای مالی (Financial Market) قرار می‌گیرند. بازارهای مالی به بازارهایی گفته می‌شود که اوراق ضمانت مثل سهام، اوراق قرضه، اوراق ضمانت برخی کالاها مثل فلزات گران‌بها (که اصطلاحا به کالاهای اقتصادی Commodity معروفند) و در کل انواع اوراق بهادار (اوراقی که با اسناد مشخص، دارای ارزش و بها باشند) در آنها معامله می‌شوند. قیمت این اوراق نیز مانند دیگر بازارها از طریق عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
لازم به ذکر است که بازارهای مالی به لحاظ سررسید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- بازار پول (Money Market)
- بازار سرمایه (Capital Market)
بازارهای مالی در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته و به طور مستمر در حال تکامل و افزایش ثروت و نقدینگی در جهان هستند. این بازارها، افراد را قادر به ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری‌هایشان می‌کنند. ایجاد تنوع در سبد دارایی منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود. در واقع ریسک به این علت کاهش می‌یابد که زیان حاصل از بعضی سرمایی‌گذاری‌ها می‌تواند توسط منافع ناشی از سایر سرمایه‌گذاری‌ها جبران شود. از دیگر خدمات بازارهای مالی نیز میتوان به تعیین صحیح قیمت وجوه و سرمایه از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا، انتشار و تحلیل اطلاعات، و تسهیل مبادلات اشاره کرد.
طبقه‌بندی بازارهای مالی
۱. طبقه‌بندی بر اساس نوع دارایی:
الف) بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر میزان مالکیت دارنده سهام در آن شرکت است، معامله می‌شود.
ب) بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه، مشارکت، خزانه و …) معامله می‌شوند.
ج) بازار ابزارهای مشتقه: بازاری است برای معاملات ابزارهای مبتنی بر دارائی‌های مالی یا فیزیکی. که از آن جمله میتوان به اختیار معامله و قراردادهای آتی اشاره کرد.
۲. طبقه‌بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:
الف) بازار دست اول (اولیه) : شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند. این شرکت‌ها اغلب، منابع مورد نیاز خود را در مقابل واگذاری اوراق بهادار به‌دست می‌آورند. در این حالت از واگذاری و تأمین اعتبار، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. بر این اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است که این اوراق را در بازار اولیه (برای اولین بار) به فروش می‌رساند.
ب) بازار دست دوم (ثانویه) : پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به جهت مبادله بدون محدودیت اوراق بین سرمایه‌گذاران، بازار دست دوم ایجاد می‌شود. این بازار امکان مبادله‌ی اوراق بین خریداران و فروشندگان دیگر را به‌وجود آورده و قدرت نقدشوندگی آن را می‌افزاید. علاوه بر این افراد می‌توانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، نسبت به فروش اوراق بهادار خریداری شده، یا خرید اوراق بهادار دیگر، در این بازار اقدام نمایند. تعداد معاملات در بازار ثانویه برخلاف بازار اولیه نامحدود است. بازار ثانویه در واقع امکان دست به دست شدن اوراقی که در بازار اولیه خریده شده بودند را بین افراد مختلف ایجاد می‌کند.
۳. طبقه‌بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی:
الف) بازار پول: بازاری برای مبادله پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول (مثل چک یا سپرده بانکی و …) می‌باشد، که سر رسید کمتر از یک سال دارند.
ب) بازار سرمایه: بر پایه طبقه‌بندی بازارهای مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سر رسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سر رسید گفته می‌شود. (مثل سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و …) بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر بوده و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.
در این مقاله و مقالات بعدی قصد داریم انواع بازار های فیزیکی و بازارهای مالی شامل:
بازار املاک و مستغلات
بازار سکه و بازار طلا
بازار پول (مثل بانک)
بازار سرمایه (مثل بورس و اوراق بهادار)
بازار ارز (فارکس – ارزهای دیجیتال)
را معرفی کنیم تا شما عزیزان با آشنایی بیشتر با این مباحث بتوانید در بازار مورد علاقه خود سرمایه‌گذاری کنید. (در این مقاله با بازار پول آشنا خواهید شد و برای آشنایی با سایر بازارها کافی‌است سایر مقالات مرتبط در سایت را دنبال کنید.)
بازار پول (بانک)
همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره شد، بازار پول بازاری است برای داد و ستد پول، و سایر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول، که سر رسید کمتر از یک سال دارند. همچنین میتوان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز اصلی فعالیت این بازار در بهره‌مندی از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهد که به سرعت، نقدینگی خود را به میزان مطلوب از این بازار خارج نمایند.
مهمترین وظیفه‌ی بازار پول، ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی به منظور اصلاح وضع نقدینگی آن‌هاست. همه واحدهای اقتصادی (شرکت‌ها، واحدهای دولتی، نهادهای مالی و حتی یک خانوار) با مسئله تعدیل نقدینگی روبرو هستند. اگر وجه نقدی که باید بپردازند بیش از وجه نقد دریافتی‌شان باشد، برای وام گرفتن به بازار پول مراجعه می‌کنند. همچنین اگر مازاد نقدینگی داشته باشند و حاضر به درگیرکردن و سرمایه‌گذاری در دراز مدت نباشند، این نقدینگی اضافی را به بازار پول (بانک) می‌سپارند. ریسک اندک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد از ویژگی‌های این بازار است. دلیل عمده نیاز واحدهای اقتصادی به بازار پول، تامین نقدینگی و عدم همزمانی دریافت پول و انجام مخارج است.
بازار پول یک بازار سازمان یافته نیست. به عبارت دیگر محل جغرافیایی خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نمی‌شود و به طور کلی بانکها، موسسات اعتباری غیر بانکی و سایر مکان‌هایی که داد و ستد ابزارهای مالی بازار پول در آن انجام می‌شود، تشکیل‌دهنده بازار پول هستند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
نقش بانکها در بازار پول
اما بانکها از مهمترین ابزار بازار پول و معمولا گزینه اول بیشتر مردم برای حفظ پول و پس‌انداز هستند. در بیشتر کشورهای دنیا نیز سرمایه‌گذاری در بانک کمترین ریسک و در عین حال کمترین بازدهی را دارد. حتی در بعضی کشورها مانند سوییس، دانمارک، ژاپن و … نرخ سود بانکی منفی نیز هست! (به این معنا که هزینه‌های نگهداری سرمایه توسط بانک، می‌بایست توسط سپرده‌گذار پرداخت شود.)
اما در کشور ما اوضاع کمی متفاوت است! در حال حاضر و در بهار سال ۹۹ نرخ سود بانکی برای سپرده‌های یک‌ساله حدود ۱۵% اعلام شده است. میزان سود سپرده‌های بانکی توسط شورای پول و اعتبار و زیر نظر بانک مرکزی تعیین می‌شود. اما در واقعیت بانکها برای این که بتوانند در جذب سرمایه رقابت کنند سودهایی تا حدود ۱۹ درصد نیز برای سپرده‌گذاران در نظر می‌گیرند. از مزایای سرمایه‌گذاری در بانک، ریسک پایین‌تر و تضمین سود سالیانه سپرده، توسط بانک مرکزی است. البته در سال‌های اخیر و در مقایسه با روند تورمی، سرمایه‌گذاری در بانک عملا بازدهی منفی (نسبت به تورم) داشته است.
توجه داشته باشید که سود پرداختی بانکها باید از طریق فعالیت‌های صحیح اقتصادی و عمرانی تامین شود، نه از طریق جذب سپرده‌های بیشتر و اعطای وام ها! از نظر اقتصادی افزایش نرخ بهره بانکها بیانگر ضعف سیستم اقتصادی و تلاش بانکها برای جذب سپرده گذاران بیشتر در جهت کنترل تورم است!
از آنجایی که می‌دانیم شما مستحق بهترین‌ها هستید و به همین دلیل نیز درحال مطالعه و یادگیری می‌باشید، ما معتقدیم برای رشد و استقلال مالی، افراد باید در فضاهای پویا سرمایه‌گذاری کنند و به هیچ عنوان توصیه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بانک نداریم. مگر برای استفاده از تراکنش‌های مالی به عنوان واسطی برای سایر بازارهایی که جهت سرمایه‌گذاری مد نظر شماست.
چکیده مطلب:
مطالعه و کسب دانش مناسب، در حوزه سرمایه‌گذاری و شناخت انواع بازار های موجود، از ضروریات رسیدن به استقلال و موفقیت مالی است. از اینرو در این مقاله به صورت کلی با انواع بازار های سرمایه‌گذاری (بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی) و طبقه بندی آنها آشنا شدیم. برای مطالعه بیشتر در مورد بازارهای سرمایه‌گذاری مقالات زیر پیشنهاد می‌شود:
دیدگاه شما