تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

باز هم با مثال بحث را آغاز می کنیم، همانطور که اتوبوس برای مسافرت از شهری به شهر دیگر تا صندلی هایش به طور کامل پر نشده باشد شروع به حرکت به سمت مقصد نکند.

حجم مبنا هم چیزی شبیه به همین اتوبوس است، چون:

حجم مبنا حداقل تعداد سهام یک شرکت می باشد که در طول روز باید معامله شود تا قیمت پایانی بتواند بطور کامل با قیمت آخرین معامله در محدوده دامنه نوسان تطبیق پیدا کند. ( قیمت پایانی میانگین وزنی قیمت های معامله شده در طی روز می باشد که با حجم مبنا در ارتباط است.)

هر چقدر تعداد سهام معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی نیز به همان نسبت کمتر نوسان می کند.

برای مثال فرض کنید حجم مبنای سهامی ۶۰۰ هزار واحد سهم می باشد اگر تمام معاملات طی روز این سهام در ۳% مثبت انجام گیرد (اگر معاملات در قیمت های متفاوت باشد قیمت پایانی متفاوت خواهد بود و ما برای آموزش مثالی فرضی می زنیم.) و مثلا ۲۰۰ هزار واحد معامله شود. حجم معاملات به حجم مبنا نرسیده و به همان نسبت قیمت پایانی کمتر بسته می شود یعنی قیمت پایانی در این شرایط ۱% مثبت می شود.

هدف از تعیین حجم مبنا کنترل نوسانات قیمت تحت تاثیر حجم معاملات می باشد. در واقع برای اطمینان از اینکه تغییر قیمت سهام قابل اتکا و اطمینان باشد عقلانی است که تعداد بالای سهام در قیمت جدید معامله شوند مگرنه تنها با خرید و فروش یک سهم در قیمت های غیرمتعارف می توان قیمت و نوسان کاذب برای سهام بوجود آورد.

پس حجم معاملات به نسبت اندازه هر شرکت باید قابل توجه باشد تا بتوان بر روی نوسانات قیمت آن اتکا کرد مگرنه در تعداد پایین حجم معاملات ریسک بالای قیمت های دروغین و کاذب از سمت بازیگران و سفته بازان وجود دارد.

چگونگی محاسبه حجم مبنا

آخرین قوانین محاسبه در سال ۱۳۹۳ تغییر کرده که نسبت به نوع محاسبه آن در گذشته تفاوت زیادی داشته است. در گذشته این عدد ثابت بود و متناسب با بزرگی و کوچکی شرکت و تعداد سهام آن محاسبه می شد اما امروزه حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه می شود و تغییر می کند.

در فرمول محاسبه حجم مبنا قیمت پایانی آخرین روز هفته همراه با ضریب ۴ ده هزارم (۰/۰۰۰۴) از تعداد کل سهام شرکت دخیل است. ارزش حجم مبنای تعیین شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا یک میلیارد تومان باشد و نمی تواند خارج از این محدوده باشد.

برای تعیین حجم مبنای یک سهم ابتدا تعداد کل سهام شرکت را در ۴ ضرب و عدد بدست آمده را بر ۱۰۰۰۰ تقسیم می کنیم.

عدد بدست آمده حجم مبنا می باشد اما برای رعایت محدوده ارزش آن را در قیمت پایانی چهارشنبه ضرب می کنیم اگر عدد بدست آمده ارزش بین ۵۰ میلیون تا یک میلیارد تومان داشت همان عدد حجم مبنا می باشد اما اگر:

۱- عدد بدست آمده بیش از یک میلیارد تومان ارزش داشته باشد حجم مبنا از آن عدد کاهش یافته بطوریکه ضرب آن در قیمت پایانی آخرین روز کاری هفته حداکثر ۱ میلیارد تومان شود. (حجم مبنا حاصل تقسیم یک میلیارد تومان به قیمت پایانی بر حسب تومان می باشد.)

۲- عدد بدست آمده کمتر از ۵۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد حجم مبنا از آن عدد افزایش یافته بطوریکه ضرب آن در قیمت پایانی آخرین روز کاری هفته حداقل ۵۰ میلیون تومان شود.(حجم مبنا حاصل تقسیم ۵۰ میلیون تومان به قیمت پایانی بر حسب تومان می باشد.)

معایب و مزایای حجم مبنا

همانطور که گفتیم حجم مبنا از ایجاد قیمت های کاذب جلوگیری می کند اما در مواقعی مثل تشکیل صف های خرید و فروش نیز باعث بلوکه شدن حجم زیادی از پول می شود و نوسان قیمت را در هر دو روند نزولی و صعودی کند می کند.

در این مواقع که حجم معاملات بسیار پایین می آید ( به اصطلاح می گویند سهم خشک شده است) و نوسانی نمی کند معمولا در این شرایط سازمان بورس در محدوده زمانی مشخصی مانند یک روز نماد سهام را بدون دامنه نوسان و حجم مبنا باز می کند تا معاملات انجام شود و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان در عرضه و تقاضا تعیین شود.

چگونه حجم مبنای یک سهم را پیدا کنیم؟!

برای پی بردن به حجم مبنای یک سهم کافی است با مراجه به سایت مدیریت و فناوری بورس تهران در قسمت جست و جو نماد مورد نظر خود را پیدا کرده و به صفحه آن نماد برویم. برای مثال در تصویر زیر حجم مبنای نماد وتجارت را مشاهده می کنید.

چرا حجم مبنای برخی شرکت ها ۱ است؟!

در معاملات شرکت های پذیرفته شده در فرابورس حجم مبنا اعمال نمی شود و حجم مبنای این شرکت ها ۱ می باشد یعنی سهم به هر قیمتی معامله شود تا آن قیمت نوسان می کند و ارتباطی با حجم معاملات ندارد البته برای قیمت پایانی همان میانگین وزنی در نظر گرفته می شود.

نکته: همانطور که در تعریف حجم مبنا گفتیم این معیار برای توانایی تطبیق قیمت پایانی با قیمت آخرین معامله است اما ممکن است حجم مبنا رعایت شود اما چون میانگین وزنی معاملات با قیمت آخرین معامله یکی نباشد ، قیمت پایانی با قیمت آخرین معامله متفاوت باشد.

در تصویر زیر می بینیم که حجم مبنا ۱ می باشد چون شرکت در فرابورس پذیرفته شده همچنین با اینکه حجم معاملات بیش از حجم مبنا می باشد قیمت پایانی و آخرین معامله متفاوت است که به دلیل وابستگی قیمت پایانی به میانگین وزنی معاملات در طی روز می باشد.

همچنین حجم مبنای سهام ها در روز بازگشایی نماد (پس از مجمع ، افزایش سرمایه ،تقسیم سود نقدی ، عرضه اولیه و …) ۱ می باشد تا همانطور که دامنه نوسان در چنین روزی وجود ندارد، قیمت سهام بر اساس عرضه و تقاضا مشخص شود.

نکات حجم مبنا

صف های خرید و فروش از مواردی هستند که احتمال پر نشدن حجم مبنا در آنها بیشتر است زیرا خریداران یا فروشندگان با دیدن صف ها تمایل دارند که در قیمت های پایین تر خرید کنند یا در قیمت های بالاتر بفروشند بنابراین صبر می کنند و حجم معاملات پایین می آید.

برای مثال در تصویر زیر که صف خرید می باشد و در تمام طول روز قیمت در بالاترین حد مجاز خود معامله شده باز هم قیمت پایانی کمتر از قیمت آخرین معامله می باشد و به +۵% نرسیده است. زیرا حجم معاملات از حجم مبنا کمتر می باشد.

در شرکت های بزرگ تر چون حجم مبنا نیز بزرگ تر است ممکن است گاهی اوقات حجم مبنا پر نشود که البته سازمان بورس مدتی حجم مبنای شرکت های بزرگ را تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی کاهش داده بود اما در کل شرکت های بزرگ نوسانات کمتری دارند و حرکت آنها کند تر است.

در بازار های مالی جهانی چیزی به اسم حجم مبنا وجود ندارد و این عامل محدود کننده همانند دامنه نوسان صرفا مختص به بازار ایران می باشد.

برای افرادی که استراتژی معملاتی نوسان گیری برای معاملات خود دارند حجم تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی مبنا می تواند یک مزاحم باشد که بازدهی و سرعت حرکت قیمت را کاهش دهد از این رو برای این افراد بهتر است که در شرکت های فرابورس و یا شرکت های کوچک تر که حجم مبنای کمتری دارند فعالیت کنند.

حجم مبنا چیست و چه تاثیری در قیمت سهام بورس دارد ؟

حجم مبنا برای کنترل معاملات و جلوگیری از نوسانات شدید در بازارهای بورس استفاده می‌شود. در ایران حجم مبنا فقط برای سهام شرکت هایی تعریف شده است که در بورس اوراق بهادار تهران (TSE) پذیرفته شده‌اند. بورس اوراق بهادار تهران، 2 بازار اصلی دارد که «بورس» و «فرابورس» هستند. حجم مبنا فقط در بازار بورس فعال است و در فرابورس وجود ندارد.

حجم مبنا چه تاثیری در تغییر قیمت دارد ؟

ملاک تغییر قیمت روزانه سهام های بورس بر مبنای قیمت پایانی آن ها است. اما خود قیمت پایانی، از حجم مبنا اثر می پذرید. مثلا اگر یک سهم در یک روز کاری صف فروش باشد و در منفی 5% به اندازه نصف حجم مبنا معامله شده باشد، قیمت پایانی آن -2.5% افت پیدا می کند. یعنی قیمت سهام -2.5 درصد کاهش پیدا کرده است. به مثال های زیر توجه کنید :

تاثیر حجم مبنای پر شده بر قیمت پایانی سهام

تاثیر حجم مبنای پر نشده بر قیمت سهام

حجم مبنا چگونه محاسبه می شود ؟

حجم مبنای شرکت های پذیرفته شده در بورس با ضرب (4/10000) بر تعداد سهام منتشر شده محاسبه می‌شود. حداکثر میزان حجم مبنا برابر با 10 میلیارد ریال است و حداقل میزان آن 500 میلیون ریال است. عدد حجم مبنای هر شرکت بر اساس قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته محاسبه شده و به عنوان حجم مبنای هفته بعد در نظر گرفته می‌شود.

مثال: فرض کنید که شرکتی با ضرب تعداد سهام خود در 4/10000 به 3 میلیون سهم می‌رسد. اگر این میزان را در قیمت پایانی از آخرین روز معاملاتی هفته که 6000 ریال بوده است، ضرب کنیم، به 18 میلیارد ریال می‌رسیم. طبق گفته قبلی، حداکثر ارزش حجم مبنا باید 10 میلیارد ریال باشد. بنابراین، نسبت 4/10000 برای این شرکت حذف می‌شود و بیشترین عدد (10 میلیارد ریال) وارد محاسبات می‌شود. در انتها، برای محاسبه حجم مبنای هفته آینده، 10 میلیارد ریال بر قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی تقسیم می‌شود (10,000,000,000/6000=1666667) و براساس آن حجم مبنا 1,666,667 می‌گردد.

در طرف دیگر، تصور کنید که یک شرکت 125 میلیون سهم منتشر کرده است. با ضرب این رقم در نسبت 4/10000 به رقم 50 هزار می‌رسیم. قیمت پایانی این سهم در آخرین روز هفته گذشته نیز 5000 ریال بوده است. اما حاصل‌ضرب قیمت پایانی در حجم معاملات برابر 250 میلیون ریال شده است که کمتر از کف تعیین شده بوده است (500 میلیون ریال). حجم مبنای این شرکت با تقسیم 500 میلیون ریال (کف ارزش) بر قیمت پایانی تعیین می‌شود که 100 هزار خواهد بود و به عنوان حجم مبنای هفته بعد استفاده خواهد شد.

نکته جالب:

فرض کنید که سهام یک شرکت در تمام طول یک هفته در سطح +5٪ معامله شده باشد. در این صورت، قیمت پایانی هفته سهام این شرکت، 27٪ رشد را نشان خواهد داد. اما براساس دستورالعملی که تشریح شد، حجم مبنای این شرکت در هفته آینده کاهش خواهد یافت تا بازدهی مثبت آن تسهیل گردد. در طرف مقابل، اگر قیمت سهام یک شرکت در طول یک هفته، روند نزولی را طی کند، حجم مبنای آن افزایش می‌یابد تا مانعی بر سر راه سقوط سریع ارزش آن شود.

حجم مبنا چیست و چگونه محاسبه می شود؟

حجم مبنا برای اولین بار در سال 1382 برای کمک به حفظ آرامش در معاملات سهام و جلوگیری از ایجاد نوسانات غیرمعمول، کاذب یا شدید در بورس تهران تعریف شد. کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادهای بورس تهران است. در واقع در برخی اوقات که قیمت یک سهم در سراسر روز معاملاتی قفل صف خرید یا صف فروش بوده اما قیمت پایانی آن با قیمت صف خرید و یا صف فروش برابر نیست، همین حجم مبناست. میزان حجم مبنا به شکل خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری می‌شود و سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نقشی در محاسبه آن و یا تغییر در میزان آن ندارند.

تعریف حجم مبنا

حجم مبنا در سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران به این صورت تعریف شده است: ( آن مقدار از سهام که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود. هدف از تعیین حجم مبنا این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی از سهام شرکت صورت گرفته است و در نتیجه وجود حجم می تواند مانع از ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بازار شود). به بیان دیگر، در صورتی که حجم معاملات روز نماد برابر حجم مبنای سهم باشد، امکان تغییر قیمت پایانی تا 5 درصد ( مثبت یا منفی ) در روز ایجاد می‌شود. هرچه حجم معاملات سهام آن روز به نسبت حجم مبنا کمتر باشد، میزان رشد یا کاهش قیمت پایانی کمتر خواهد بود.

مثالی از کاربرد حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی

همانطور که می دانید، قیمت پایانی یک سهم، میانگین حجمی از قیمت معاملات آن سهم در آن روز معاملاتی می باشد. به عنوان مثال فرض کنید قیمت پایانی یک سهم در تابلوی معاملاتی بورس و فرابورس که دامنه نوسان برابر 5 درصد است، در یک روز معاملاتی برابر 200 می باشد. یعنی در روز معاملاتی بعد، این سهم می تواند بین قیمت های 190 تا 210 نوسان داشته باشد. اکنون فرض کنید میانگین حجم دار قیمت سهم در پایان روز معاملاتی برابر 204 باشد که به معنای 2%+ تغییر می باشد.

فرض دیگر اینکه حجم مبنای سهم برابر 500,000 می باشد. اگر حجم معاملات سهم در آن روز معاملاتی برابر یا بیشتر از حجم مبنای آن باشد، قیمت پایانی آن برابر همان 204 تومان که در بالا ذکر کردیم، می باشد. اما فرض کنید که به عنوان مثال حجم معاملات سهم، برابر 250,000 یا در واقع نصف حجم مبنا باشد. در این صورت درصد تغییر قیمت پایانی به همان نسبت کم می شود. یعنی به جای 2 درصد، نصف این مقدار یعنی 1 درصد در محاسبه قیمت پایانی اعمال می شود. اگر حجم معاملات یک چهارم حجم مبنا باشد، به همین ترتیب یک چهارم تغییرات یعنی 0.5 درصد در قیمت پایانی اعمال می شود.

در کل حجم مبنا به منظور اطمینان از خرید و فروش یک سهم استفاده می شود تا بتواند قیمت مورد نظر برای نوسان مثبت یا منفی را در خود لحاظ کند و از آنجا که در قیمت پایانی سهام تاثیر می گذارد، در محاسبه ی تغییرات شاخص کل بورس نیز موثر است. با استفاده از این ابزار امکان نوسان کاذب برای نمادهای بورسی از بین می رود.

حجم مبنا را از کجا ببینیم؟

قانون حجم مبنا برای اولین بار در سال 1382 معرفی شد که اخیرا و در سال 1398 دچار تغییرات کوچکی شد. این میزان در تابلوی سهم در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC.COM) برای هر سهم قابل مشاهده خواهد بود. برطبق قانون، تعداد حجم مبنا، براساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هرهفته محاسبه و از نخستین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

حجم مبنای 1

برای برخی از نمادها مانند حق تقدم ها ممکن است مشاهده کنید که حجم مبنا برابر 1 در نظر گرفته شده است. این به آن معنا می باشد که حتی با یک معامله، کلیه ی تغییرات در قیمت پایانی سهم لحاظ می شود. هم چنین گاهی اوقات در نمادهای اصلی نیز در مواردی خاص، استثنائا حجم مبنا برابر 1 در نظر گرفته می شود.

آیا حجم مبنای کم خوب است؟

تا اینجا حتما متوجه شده اید که سهمی که حجم مبنای بزرگی دارد، سخت تر دچار نوسان تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی می شود و در آن سهم تعداد سهم بیشتری باید معامله شود تا قیمت پایانی آن تغییر کند. این موضوع خوبی ها و بدی های خود را دارد. به عنوان مثال یک سهم با حجم مبنای بزرگ از نظر معامله گران با ارزش تلقی شده و برای آن در 5%+ صف خرید تشکیل می شود اما کسی حاضر به فروش سهم خود نیست و بنابراین حجم مبنا پر نشده و مثلا قیمت پایانی سهم تنها 1 درصد بالا می رود. در نتیجه روند رشد سهم بسیار کند می شود.

اما از طرفی اگر حجم مبنا کم باشد، برخی افراد که پول کافی برای این کار دارند، راحت تر می توانستند سهم را مثبت یا منفی کرده و در روند معاملات سهم اختلال ایجاد کنند. این موضوع باعث می شود که نوسانگیرها به حجم مبناهای کوچک علاقه بیشتری داشته باشند چرا که روی این نمادها قادر به گرفتن نوسان بیشتری هستند.

مثال های بیشتر برای درک حجم مبنا

برای درک بیشتر شما از مفهوم حجم مبنا، مثال های بیشتری را در این بخش بررسی می کنیم. فرص کنید حجم مبنای یک نماد در بورس تهران برابر 5 میلیون باشد و قیمت پایانی آن براساس میانگین حجمی قیمت های معامله شده در طول روز برابر 1500 تومان باشد که نسبت به قیمت پایانی روز قبل، 5%+ رشد را نشان می دهد. (یعنی این سهم در صف خرید قرار دارد.) اما اگر حجم معاملات سهم در آن روز برابر 600 هزار باشد، تغییرات قیمت پایانی آن برابر خواهد بود با:

5 * 600000/5000000 = 0.6

یعنی از تغییرات قیمت پایانی 5 درصدی که براساس میانگین حجمی محاسبه شده بود، تنها 0.6 درصد آن اعمال می شود! این امر در مورد بازار نزولی و صف های فروش نیز صدق می کند. به عنوان مثال به ناحیه ی مشخص شده در نمودار زیر که متعلق به یکی از نمادهای فرابورس ایران می باشد، دقت کنید.

همانطور که ملاحظه می کنید، این سهم برای مدت بیشتر از 20 روز کاری، درصف فروش قفل بوده است و این یعنی خریداران در این مدت به هر دلیلی حاضر به خرید این سهم نبوده اند. اما با این وجود مشاهده می کنید که کندل ها با فواصل قیمتی بسیار ناچیزی از یکدیگر شکل گرفته اند. فکر می کنید این امر به چه دلیلی می باشد؟ با نگاه کردن به حجم معاملات سهم در این دوره در پایین نمودار، متوجه موضوع خواهید شد. همانطور که می بینید حجم معاملات در این دوره بسیار ناچیز بوده است و در نتیجه با توجه به موضوع حجم مبنا که آنرا بررسی کردیم، تغییرات قیمت پایانی سهم نزدیک به صفر بوده است. پس اگر در نمودار برخی از سهام با چنین مواردی رو به رو شدید، علت آنرا خواهید دانست.

جمع بندی

در این مقاله با مفهوم حجم مبنا در بورس اوراق بهادار ایران آشنا شدیم و دانستیم که حجم مبنا در اصل ابزاری برای جلوگیری از نوسان کاذب قیمت سهام می باشد و همچنین حجم مبنا یکی از پارامترهای بسیار مهم در تابلو خوانی است که برای سرمایه گذاری موفق در بورس باید آن را در نظر گرفت.

حجم مبنا در بورس چیست و چه مزیتی دارد؟

حجم مبنا از جمله مفاهیم مهم بورس است که آشنایی با آن از جهاتی بسیاری مهم است. این فاکتور عددی را نشان می‌دهد که لازم است سهم در هر جلسه‌ی معاملاتی به همان میزان معامله داشته باشد. از همین رو میزان حجم معاملات و حجم مبنا دو مفهوم وابسته به هم هستند. حجم مبنا یکی از فاکتورهایی است که نقش بسیار اساسی در تحلیل و تصمیم‌گیری افراد برای خرید سهام دارد.

هنگامی که به صفحه‌ی یک نماد در سایت شرکت فناوری مدیریت بورس تهران مراجعه می‌کنید، برخی اطلاعات را می‌توانید ببینید. افزون بر این مفهوم، موارد دیگری اعم از تعداد و حجم معاملات، ارزش معاملات، تعداد سهام، سهام شناور، قیمت پایانی و میانگین حجم ماه نیز در این صفحه قابل مشاهده‌ هستند. تمام این موارد در قالب مهارتی به نام تابلوخوانی قرار می‌گیرند.

حجم مبنا چیست؟

برای توضیح حجم مبنا اجازه دهید مثالی ارائه کنیم. یک لیوان را در نظر بگیرید. این ظرف گنجایش مشخصی دارد. اگر تنها بخشی از این گنجایش را پر کنیم، لیوان هم‌چنان فضای کافی برای دربرگرفتن آب بیشتر دارد. برای اینکه بتوانیم از تمام ظرفیت لیوان بهره‌مند شویم، باید تا جایی که گنجایش دارد آن را پر کنیم. مفهوم حجم مبنا نیز دقیقا مانند گنجایش لیوان است.

در سهام شرکت‌ها محدوده‌ی قیمتی به نام حجم مبنا تعریف می‌شود. این میزان نشان‌دهنده‌ی این است که حجم معاملات تا چه اندازه‌ای باید باشد تا تغییرات قیمت را به صورت تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی کامل پوشش دهد. یعنی در صورتی که معاملات به اندازه‌ای باشد که به این عدد برسد و یا از آن عبور کند، آن‌گاه تغییرات قیمت پایانی به صورت کامل لحاظ خواهد شد. به این ترتیب اگر حجم مبنا کاملا پر شود و مثلا قیمت پایانی نیز پنج درصد رشد کرده باشد، تمام این پنج درصد در قیمت سهام تاثیر می‌گذارد.

در نظر بگیرید که دامنه‌ی نوسان مجاز برای هر سهم مثبت و منفی پنج است. یعنی هر سهم روزانه می‌تواند در این بازه نوسان داشته باشد. اگر حجم مبنا در یک سهم پر شود، در این صورت دامنه‌ی نوسان به طور کامل روی قیمت پایانی سهم اثر می‌گذارد. اگر این حجم به طور کامل پر نشود، با توجه به درصد آن، محاسباتی انجام می‌شود و قیمت پایانی آن روز به دست می‌آید. برای درک بهتر این مفاهیم، باید آموزش‌های تابلوخوانی را با دقت تمام پیگیری کنید. سپس با توجه به موارد فوق می‌توانید بهترین سهم ممکن را خریداری کنید. به این صورت با توجه به میانگین حجم معاملات در ماه می‌توانید پیش‌بینی کنید که چه اتفاقاتی در سهام خواهد افتاد.

مزیت حجم مبنا و ملاک تعیین آن چیست؟

نوسانات قیمتی همواره یکی از معضلات بازارهای مالی به شمار می‌رود. حجم مبنا این امکان را فراهم می‌کند تا این نوسانات به میزان متعارفی صورت گیرد. در حقیقت این مفهوم عاملی بازدارنده در برابر رشد و افت غیرمعقول قیمت سهام است.

به این امر فکر کنید که در هر بازاری افراد منفعت‌طلب در کمین یک فرصت نشسته‌اند تا بتوانند به کسب سود برسند. حجم مبنا به دلیل محدودیتی که در نوسان قیمت‌ها ایجاد می‌کند چنین فرصتی را از سودجویان سلب می‌کند. به این ترتیب سهام‌داران نیز کمتر متضرر می‌شوند. تمام این قوانین مرتبط با قیمت به نوعی برای اطمینان دادن به معامله‌گران و فعالان بازار بورس تصویب و اجرا می‌شوند.

در مورد تعیین حجم مبنا، باید به تعداد سهام منتشره در بازار بورس توجه ‌شود. به طور کلی به ازای هر ده‌هزار برگه سهام، ارزش مبنا برابر ۴ است. در این مورد حداقل ارزش مبنای شرکت‌ها با توجه به سرمایه‌ی آن‌ها نیز باید رعایت شده باشد. این موارد در جلسات هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسیده است.

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

برای مشاهده‌ی اثر میزان معاملات بر قیمت پایانی باید از این فرمول استفاده کرد:

قیمت پایانی امروز= قیمت پایانی روز گذشته + [(اختلاف قیمت پایانی روز گذشته و میانگین وزنی معاملات امروز × حجم معاملات امروز) / حجم مبنا].

اجازه دهید فرمول بالا را توضیح دهیم. با مراجعه به تابلوی هر نماد می‌توانیم قیمت پایانی روز قبل آن را ببینیم. اما در مورد میانگین وزنی باید گفت که این میانگین بیانگر این مسئله است که بیشترین حجم معاملات در چه قیمتی انجام شده است. مثلا ۲ میلیون معامله در قیمت ۲۵۰۰ تومان طی یک جلسه‌ی معاملاتی انجام می‌شود. در همین جلسه‌ی معاملاتی سهام، در قیمت ۲۳۰۰ تومان تنها شاهد ۷۰۰ هزار معامله است. پس قیمت پایانی به سمتی میل می‌کند که تعداد معاملات در آن بیشتر است. در این مثال میانگین وزنی برابر ۲۵۰۰ تومان است.

برای محاسبه اثر حجم مبنا در مشخص کردن صفر تابلو برای روز بعد، باید به حجم معاملات نیز توجه کرد. این عدد در صفحه‌ی نماد قابل دستیابی است. به این ترتیب با فرمول فوق می‌توان به آسانی قیمت پایانی روز را محاسبه کرد. محاسباتی از این دست و سایر مباحث مرتبط با قیمت در تابلوخوانی به صورت کامل مورد بررسی قرار می‌گیرد. هم‌چنین در تحلیل‌ تکنیکال و یا تحلیل بنیادی به کمک این مفاهیم رفتار سهام در آینده پیش‌بینی می‌شود. از همین رو تسلط بر این موارد از جمله لازمه‌‌های بازار بورس است.

یک مثال برای درک بهتر حجم مبنا در بورس

فرض کنید قیمت پایانی یک سهم در روز گذشته ۵۰۰ تومان بوده است. میانگین وزنی معاملات امروز را نیز ۵۱۵ تومان در نظر بگیرید. حجم معاملات روز جاری عددی معادل ۳ میلیون سهم است. اما حجم مبنا در این سهم معادل ۶ میلیون است.

حال با در دست داشتن این اطلاعات می‌خواهیم بر اساس فرمول بالا قیمت پایانی را محاسبه کنیم:

قیمت پایانی= ۵۰۰+ [۱۵× ۳,۰۰۰,۰۰۰ ]/ ۶,۰۰۰,۰۰۰ = /۵۰۷,۵۰۰

اما منظور از این عدد چیست؟ همان‌طور که مشاهده کردید در مثال فوق حجم معاملات امروز دقیقا نصف میزان مبنا است. یعنی تنها نیمی از رشد قیمت پایانی نسبت به روز گذشته (که ۱۵ تومان بیشتر از روز گذشته بوده است)، در قیمت پایانی امروز لحاظ خواهد شد. به همین ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری، بیشتر یا مساوی حجم مبنا بود، در آن صورت تمام ۱۵ تومان در قیمت پایانی سهم محسوب می‌شد.

حجم مبنا در فرابورس

پیش از این در فرابورس مفهومی به نام حجم مبنا وجود نداشت. یعنی قیمت پایانی سهام همان‌گونه که ثبت می‌شد در معاملات روز فردا اثر می‌گذاشت. به این ترتیب اگر سهمی بدون دامنه‌ی نوسان و در ۲۰٪- باز می‌شد، فارغ از میزان معاملات، قیمت سهم به یک‌پنجم کاهش می‌یافت. اما در اسفندماه سال ۹۸ قانونی مبنی بر اعمال حجم مبنا بر نمادهای فرابورسی اعمال شد.

بر طبق این قانون دیگر تفاوتی بین بورس و فرابورس از نظر میزان مبنا وجود ندارد. همان‌گونه که مشاهده کردید دقت در این مفاهیم و سایر مسائل مورد بررسی در تابلوخوانی، عامل مهمی در کسب موفقیت و سودآوری در بازار سهام است. توجه به چنین مسائلی منجر می‌شود علاوه بر آشنایی بیشتر با سازوکار معاملات، دانش مالی خود را نیز افزایش دهید.

نتیجه گیری

نهایتا با توجه به ورود حجم زیادی از نقدینگی، اینگونه برآورد میشود که چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و بهتر شوند، این قانون کمک می کند قیمتها براساس حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.بعبارتی اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در آن روز خواهد بود. اما اگر مقدار معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی را فقط با گرفتن میانگین وزنی از تمام معاملات آن روز به دست بیاوریم.

حجم مبنا چیست؟

به گزارش بیدار بورس، حجم مبنا برای ۲۰ نماد معاملاتی دارای بازارگردان در بازارهای اول و دوم فرابورس ایران از روز سه‌شنبه (۱۲ بهمن ماه) اعمال نخواهد شد که این مهم ابلاغیه‌ جسورانه‌ای بود که در روزهای گذشته توسط مدیران فرابورس گرفته شد و میتواند در بهبود روند بازار تاثیرگذار باشد.

۲۰ سهمی که حجم مبنای آنها حذف میشود

اتکای - تاپکیش - توسن – ثتران – حآسا – حآفرین – دسانکو – زنگان – سمگا - شبصیر - شکام – فرابورس – فروی – فزرین – کتوکا – کلر- گدنا – مادیرا- مدیریت - نطرین

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد. درصورتی که تعداد سهام معامله شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی کاهش خواهد یافت.

نحوه محاسبه حجم مبنای سهام یک شرکت

در فاصله سال های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۳، حجم مبنای سهام یک شرکت عددی ثابت بود و هر نماد بورسی بسته به اندازه خود و تعداد سهامی که به بازار وارد می کرد، از این نرخ ثابت حجم مبنا تاثیر می‌پذیرفت. اما از سال ۱۳۹۳ به بعد، فرمول محاسبه حجم مبنای سهام یک شرکت دستخوش تغییراتی شد. شکل محاسبه حجم مبنا به این ترتیب است در یک سال حداقل ۲۰ درصد تعداد سهام شرکت معامله شود. اگر در نظر بگیریم یک سال دارای ۲۵۰ روز کاری است بنابراین برای محاسبه حجم مبنا یک روز کافی است ۲۰ درصد تعداد سهام شرکت را بر ۲۵۰ روز کاری تقسیم کنیم که در این صورت حجم مبنا برابر ۰.۰۰۰۸ (هشت ده هزارم) کل سهم شرکت میشود. البته قابل ذکر است محاسبه و عدد یاد شده تنها برای محاسبه حجم مبنا بازار بورس است. حجم مبنا برای فرابورس ۰.۰۰۰۴ (چهار در ده هزارم) برابر تعداد سهام شرکت است. در سال ۱۳۹۸ سازمان بورس اوراق بهادارو شورای عالی بورس حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران براساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ / ۱۱ / ۱۳۹۸ هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) چهار در ده هزار سهام شرکت اعلام کرد وبراین اساس حجم مبنای شرکت های بورس از ۰.۰۰۰۸ به ۰.۰۰۰۴ تغییر یافت.

همچنین شروط زیر برای کلیه شرکتهای بورسی و فرابورسی تعیین شد:

· حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها در بازار بورس بازار اول و دوم فرابورس برابر با ۵۰ میلیارد ریال

· حداقل ارزش مبنا در بازار پایه زرد برابر با ۲۰میلیارد ریال

· حداقل ارزش مبنا در بازار پایه نارنجی برابر با ۱۰میلیارد ریال

· حداقل ارزش مبنا در بازار پایه قرمز برابر با ۵میلیارد ریال

· حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال

· برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال

حجم مبنا در فرابورس ایران :

بازارهای اول و دوم

حداقل ارزش مبنا

حداکثر ارزش مبنا

شرکت با سرمایه بیش از از ۲۰میلیارد ریال و بالاتر، معادل ۱۲۰میلیارد

حجم مبنا برابر ۱۲۰میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی آخرین روز معاملاتتی هفته

شرکت با سرمایه کمتر از ۲۰میلیارد ریال، معادل ۱۰۰میلیارد ریال

حجم مبنا برابر ۰.۰۰۰۴ ضربدر تعداد سهام

قیمت پایانی چیست؟

قیمت پایانی به طور ساده عبارت است از قیمتی که براساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست می‌آید؛ اما آنچه که قیمت پایانی در بورس تهران را از نمادهای مورد معامله در فرابورس جدا می‌کند میزان حجم مبنا تعیین شده از سوی هر یک از این بازارها است.

درحالی که بورس تهران حجم مبنا نمادها را بر اساس قوانین داخلی محاسبه می‌کند، مطابق با دستورالعمل‌های به کار گرفته شده در فرابورس، حجم مبنا برای تمامی نمادهای این بازار «عدد یک» در نظر گرفته شده است؛ بنابراین قیمت پایانی در هر یک از نمادهای فرابورسی برابر با میانگین موزون تمامی معاملات انجام شده در روز خواهد بود. این در حالی است که نمادهای بورسی باید برای به دست آمدن قیمت پایانی هر روز عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنا تعیین شده برای آن نماد تعدیل کنند.

معایب حجم مبنا

نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول میشود و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود. هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک یا فریز شده است و نوسان نمی‌کند. در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.

کارکرد قانون جدید حجم مبنا در بورس

کارکرد تغییر قانون حجم مبنا، به نوعی هم اسکیل تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی کردن روند رشد با وضعیت ورود نقدینگی در بازار است. در بازار فرابورس، انتظار می رود این قانون از سرعت رشد بازار کم کند، اما این موضوع تاثیر خود را بیشتر در سهام شرکت های کوچک تری نشان خواهد داد؛ که پیش از این و در عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمت ها، پروژه شدن و با حجم کوچکی از پول رشد میکردند. گرچه حجم معاملات اکثر این شرکتها بیش از دو برابر فرمول اتخاذ شده در روز میباشد و باتوجه به درنظرگرفتن قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته برای محاسبه حجم مبناء هرچه قیمت بالاتر برود نیاز به حجم مبنای کمتری خواهد بود و این موضوع قیمت ها را به سمت بالاتر سوق می دهد.

تاثیر حجم مبنا در روزهای نزولی بازار

بنظر می رسد این قانون کمک کند، نزولی شدن متداوم و قفل شدن در صف فروش نداشته و در صف فروش نیز حجم متناسبی دست به دست شود که با ورود سهامدار جدید از شدت نزول کاسته خواهد شد. درصورت عدم معامله قیمت پایانی ترمز نزول قیمت را خواهد کشید و این مسئله در روزهای منفی به کمک بازار خواهد آمد. در مجموع با توجه به ورود حجم بالایی از نقدینگی، انتظار می رود چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و تکمیل شوند، این قانون کمک می کند قیمتها مبتنی بر حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی کمرنگ تر شود. در انتها، توضیح ساده این مفهوم چنین است که اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در روز یاد شده خواهد بود. اما اگر میزان معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی را تنها با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز به دست بیاوریم.

حجم مبنای کم خوب است یا بد؟

سهمی که حجم مبنای بزرگ‌تر داشته باشد، سخت‌تر دچار نوسان می‌شود. در این سهم باید تعداد بیشتری سهم معامله شود تا قیمت پایانی بالا برود. این ماجرا به تنهایی نه خوب است و نه بد. یک سهم با حجم مبنای بزرگ می‌خرید، برای سهم صف خرید تشکیل شده، اما چون سهم خیلی خوب است، کسی حاضر نیست آن را بفروشد. به همین دلیل حجم مبنا پرنمی‌شود وقیمت بالا نمی‌رود.
فردا، در پیش بازار، این قیمت به عنوان صفر بازار در نظر گرفته می‌شود. اما همین اتفاق، یک خوبی بزرگ هم دارد. اگر حجم مبنای سهم کوچک بود (مثلا یک سهم) هر کس می‌توانست با پول کم، سهم را مثبت و منفی کند و در روند معاملات اختلال به‌ وجود بیاورد.
در این صورت شما فکر می‌کردید سهم مثبت است، خرید خود را انجام می‌دادید، اما اندکی بعد با صف فروش مواجه می‌شدید.

حجم مبنا، مامنی برای نوسان‌گیران

نوسانگیرها و معامله‌گران روزانه، معمولا به حجم مبناهای کوچک علاقه دارند. چرا که می‌توانند روی این نمادها نوسان‌های بیشتری پیدا کرده و سود بالاتری بگیرند. یکی دیگر از خوبی‌های این قانون این است که تنها با درخواست خرید یا درخواست فروش قیمت جابجا نمی‌شود.
یعنی این طور نیست که تنها با صف تقاضا، و بدون عرضه، قیمت سهم بالا تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی برود. برای تغییر قیمت حتما باید معامله صورت بگیرد.

حجم مبنای ۱ به چه معنا است؟

برای برخی سهم‌ها ممکن است ببینید که این حجم برابر یک در نظر گرفته شده است.
برای مثال برای حق تقدم‌ها، حجم مبنا برابربا۱ فرض می‌شود. معنی این عدد این است که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، دقیقا باعث تغییر در قیمت پایانی در همین عدد خواهد شد. تا پیش از دستورالعمل جدید، شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت می‌کردند، حجم مبنایی معادل ۱ (یک) داشتند. یعنی کافی بود تا یک سهم در نماد مورد نظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود. به دلیل آن که تا کنون حجم مبنا در بازارهای پایه و فرابورس در نظر گرفته نمی‌شد، کوچک بودن بسیاری از سهام این بازارها باعث سودجویی برخی از معامله‌گران می‌شد. حال پیش بینی میشود با دستورالعمل جدید، فعالیتهای سفته‌بازی در این نمادها کاهش یابد.

چرا قیمت سهم در صف خرید ۵+ نمی‌شود؟

یک روز می‌بینید برای سهم شما صف خرید تشکیل شده و تمام روز صف خود را حفظ می‌کند. اما قیمت پایانی آن ۲.۵+ می‌شود. دلیل این ماجرا چیست؟

فرض کنید حجم مبنای سهم یک میلیون برگه باشد. اگر فقط ۵۰۰ هزار برگه سهم معامله شود، نصف حجم مبنا پرشدهاست. پس فقط نصف۵ درصد یعنی ۲.۵ درصد به قیمت پایانی اضافه می‌شود. مثلا اگر سهم ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت آن به ۱۰۲۵ تومان می‌رسد. روز بعد این قیمت (۱۰۲۵ تومان) صفر تابلو خواهد بود. اگر فقط ۱۰۰ هزار سهم معامله شود، قیمت پایانی در این سهم به‌خصوص ۰.۵ درصد بالا می‌رود و قیمت پایانی به ۱۰۰۵ تومان می‌رسد. چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون دیگران هم مثل شما باور دارند که سهم خوب است و کسی حاضر نمی‌شود آن را بفروشد.